Üns ber! Saýtyň esasy maksady Siziň saglyk babatdaky gözýetimiňizi giňeltmekdir. Şonuň üçin-de, saýtda berilýän maglumatlar esasynda öz-özüňi bejermek maslahat berilmeýär. Öz-özüňi bejermeklik düýpli kynçylyklara uçradyp, janyňyza howp salyp biler. Saýtdaky makalalar, materiallar we beýleki maglumatlar bilim maksatly bolup, lukmanyň bejergisiniň ýa-da maslahatynyň ýerini tutup bilmeýär.

Bütindünýä Saglygy Goraýyş guramasynyň kesgitlemegine görä, ýetginjeklik döwri 10-19 ýaş aralygy öz içine alýar. Biz şu ýaş toparyň gyzyklanma bildirýän soraglaryna düşnükli, ylmy we lukmançylyk taýdan dogry jogap bermäge synanyşdyk. Her ýetginjegiň habarlylygynyň, gyzyklanmalarynyň dürlidigini nazara alyp, sorag-jogap makalalary ýaş boýunça bölmekden saklandyk.

ÇAGAŇYZYŇ BULLING EDILÝÄNINI NÄDIP BILMELI?

  • Lukman
1 1 1 1 1 Gyzyklylygy: 5.00 (1 Ses)

caganyzyn bulling edilyanini nadip bilmeliKäbir adamlar bullingi (bilgeşleýin adama emosional ýa-da fiziki taýdan azar bermek) adaty hadysa hasaplap, çaganyň gatamasy üçin zerurlyk hökmünde görýärler. Bu ýalňyş düşünjedir!

Bulling çaganyň fiziki, ruhy saglygyna, okuwa ýetişigine zeper ýetirip bilýär. Ylmy barlaglaryň käbiri bulling edilýän çagalaryň we ýetginjekleriň uly ýaşlarda hem depressiýa, ynjalyksyzlyk, howsalalylyk we hatda suisid ýaly töwekgelçiliklere düşüp bilýändigini duýdurýar.

Şonuň üçin-de, çaga bullinge sezewar bolanda ene-atalaryň we mugallymlaryň ara girmesi möhümdir. Emma welin, çagalar köplenç bulling hadysalary barada göni ene-atalaryna ýa-da beýleki ululara aýtmaýarlar we nämäniň bolup geçýänini aňmak hemişe aňsat düşmeýär.

Üns bermeli alamatlar:

Özüni alyp barşynda üýtgeşmeler. Çaganyň ýa-da ýetginjegiň özüni alyp barşy ençeme sebäplere görä üýtgäp biler, emma garaşylmadyk üýtgeşmeler onuň başyna düşen stresden (meselem, bulling) habar berip biler.

↪ Ýuwaşamak ýa-da çetleşmek;

↪ Özüne bolan ynamynyň pese düşmegi;

↪ Has ýygy tolgunmak ýa-da aljyramak;

↪ Gaharjaňlaşmak;

↪ Aşa ýaşyrynlaşmak;

↪ Agressiwleşmek – başgalara garşy agressiw dil ýa-da güýç ulanmak.

Iýmitleniş we uklamak meseleleriniň ýüze çykmagy. Iýmitlenişde ýa-da uklamak endiklerinde döreýän üýtgeşmeler başga zatlaryň hem alamaty bolup biler. Meselem, birden köp iýip ýa-da adatdakylardan has az iýip başlamak; uklap bilmezlik ýa-da gije gara basmalar.

Fiziki alamatlar. Stres fiziki alamatlaryň üsti bilen hem ýüze çykyp bilýär. Eger çaganyň aşgazany, kellesi agyryp başlasa ýa-da ýürek bulanmalar hem bulling ýaly negatiw hadysanyň netijesi bolup biler. Şeýle-de:

↪ Bedende gögermeler ýa-da şikesler;

↪ Egin-eşikleriniň, okuw esbaplarynyň, elektronikalarynyň ýitmegi, zeperlenmegi;

↪ Bahalarynyň peselmegi, okuwa höwesiniň gaçmagy.

Dost-joralaryndan, mekdepden ýa-da sosial mediýadan gaça durmak. Eger çaga mekdebe gitmekden ýaýdanýan ýa-da gorkýan bolsa, mekdepden gaçýan bolsa ýa-da mekdebe gitmejek bolup bahana araýan bolsa, onuň mekdepde bulling edilýän bolmagy mümkin. Ýa-da mekdebe ýetişigi ýaramazlaşan bolup biler.

Elbetde, bulling mekdebiň daşynda hem ýüze çykyp bilýär. Eger çaga mekdepden soňra ýa-da dynç alyş günleri öňküleri ýaly dost-joralaryny göresi gelmeýän bolsa ýa-da öň olar barada köp gürrüň edip, indi olardan söz açmak islemeýän bolsa, bu hem bullingden habar berip biler. Şeýle-de, ozal sosial mediýa ulanyp, indi ondan gaça durýan bolsa onlaýn bullinging bolup geçýän bolmagy ahmal.

Ýokardaky alamatlaryň ählisiniň ençeme sebäplere görä ýüze çykmagynyň mümkindigini ýatda saklamak möhümdir. Bu alamatlar hökman çaganyň bulling edilýändigini aňlatman biler. Emma, eger sen ene-ata hökmünde ýokardaky duýduryş alamatlaryny görseň, onda olaryň sebäbini öwrenmek we çare gözlemek üçin birnäçe ädimleri ädip bilersiň:

↪ Ilki bilen, ýörite wagt aýryp, çagaňa ýakynlaş. Oňa duýgularyny we başdan geçirýän kynçylyklaryny seniň bilen arkaýyn paýlaşyp bilýändigini ýatlat. Ony diňlemäge we goldaw, kömek bermäge taýýardygyňy aýt.

↪ Usul bilen çagaň bilen bulling barada gürleş we oňa bulling edilmegiň çagaň günäsi däldigini düşündir.

↪ Eger çagaň bulling edilýändigini aýtsa, oňa mertlik görkezip aýdany üçin minnetdarlyk bildir we nämäniň bolup geçendiginiň anygyna ýetmäge synanyş. Her bir bolan bulling hadysasyny ýazyp almak hem peýdaly bolar (soňra mekdep ýa-da başgalar bilen paýlaşmak üçin hem). Bilelikde görüp biljek çäreleriňiz barada gürleş we çagaňa bullinge jogap hökmünde zalymlyga ýüz urmagy maslahat bermekden saklan. Çünki zalymlyga zalymlyk bilen jogap bermek köplenç ýagdaýlary beterleşdirýär. Oňa derek, çagaňa gyra çekilmegi we mugallyma ýa-da başga resmilere habar bermegi tabşyryp bilersiň.

↪ Eger çagaň mekdepde başga okuwçylar tarapyndan bulling ýa-da kiberbulling edilýän bolsa, mekdep mugallymlary we ýolbaşçylary bilen bilelikde muňa çözgüt gözlemäge çalyş.

↪ Çagaňa öýde hem dürli ýollar bilen kömek berip bilersiň. Meselem, onuň özüne bolan ynamynyň beýgelmegi we täze dostlar edinip bilmesi üçin mekdepden daşary sporta, kurslara ýa-da gurnaklara gatnaşmaga höweslendirmek; çagaňa artykmaçlyklaryna we başarnyklaryna guwanýandygyňy bildirip, has-da ösmäge mümkinçilikleri hödürlemek; çaga mährem çemeleşmek we seniň bilen islendik zat barada arkaýyn gürleşip bilýändigini ýatlatmak.

Çeşme

  • 83 gezek okalan