Üns ber! Biziň saýtymyzyň esasy maksady Siziň saglyk babatdaky gözýetimiňizi giňeltmekdir. Şonuň üçin-de, saýtyň sahypalarynda berilýän maglumatlaryň esasynda öz-özüňi bejermek maslahat berilmeýär. Öz-özüňi bejermeklik düýpli kynçylyklara uçradyp, janyňyza howp salmagy ähtimal. Lukmanlar saýtyň üsti bilen size bejeriş berip bilenoklar. Lukmanlaryň jogaplary, makalalar, jemgyýetçiligiň teswirleri diňe maslahat hökmünde kabul edilmeli.
Her bir aýal maşgala aýda bir gezek özi üçin ol diýen oňaýly fiziologiki hadysa bolmadyk aýbaşyny başdan geçirýär. Aýallaryň köpüsi aýbaşyny ýeňil geçirseler, ençemesi agyryly sanjylary düýýarlar.
Aýbaşy oňaýsyzlyklary bilen bilelikde, "Aýbaşy döwründe jynsy gatnaşyk geçirmek bolýarmy?" diýen sorag hem ýüze çykyp bilýär. Aýbaşy döwründe jynsy gatnaşyklary geçirmegiň peýdaly we zyýanly taraplary barada dürli pikirler bar bolsa hem, bu soragy jübütler özi üçin çözmelidir. Erkek adamlaryň arasynda aýbaşysy gelýän zenana döreýän jynsy höweslileri barlar hem bolsa, ganyň görnüşini "adaty görmän", gatnaşyklardan gaça durýan erkeklerde (aýallar hem) bardyr.
Islenilmedik we razylyk berilmedik mejbury jynsy gatnaşyga zorlama diýilýär. Gyz-gelinleriň öz tanaýan adamlary, nätanyşlar, maşgala agzalary, ýa-da ýoldaşlary tarapyndan zorlanylmagy ahmal. Şol sanda, oglanlar we erkek adamlar hem zorlanylýar.
Zorlanylan adama fiziki şikesler üçin ilkinji kömek zerurdyr. Şol bir wagtda ol ruhy goldawa we idege hem mätäçdir. Zorlanylma sezewar bolan kişä mähir we düşbülik bilen çemeleşmeli. Ony günäkärlemeli däl.
Lukmanlar hemişe jynsy gatnaşyklarda ýoldaşyň bir bolmagynyň howpsuzlygy barada aýdýarlar. Ýöne durmuşda hemişe şeýle bolanok. Duýdansyz duşuşyk, özara üns bermek we näz-kereşmeler, pynhan meýiller... Elbetde ol wagt siz ikiçäk galan adamyňyzyň saglygy barada pikir etmeýärsiňiz. "Dursana, sen hakykatdan hem sagmy?" diýen soragy bermek bolsa asla siziň kelläňize hem gelmeýär. Ýöne gowy tanamaýan adamyň bilen jynsy gatnaşykdan soň nämeler barada pikir etmeli bolýar?
2018-nji ýylyň 17-nji oktýabrynda Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy, Birleşen Milletler Guramasynyň Ynsan we aýal-gyzlaryň hukuklaryny goraýan programmalary gyzlyk perdaniň barlanylmagynyň bes edilmegine çagyryp çykyş etdi. "Gyzlyk perdäniň barlagy" (gyzlygy barlamak) diýip atlandyrylýan barlag synagy aýal jyns agzalarynyň barlagyndan ybarat. Onuň esasy maksady – aýalyň ýa-da gyzyň jynsy gatnaşykda bolanyny ýa-da bolmanlygyny anyklamakdyr.
Göräýmäge biziň her birimiz prezerwatiwleriň ulanylşy barada habarly ýaly. Ýöne onuň ulanylmagy bilen döräp biljek dürli ýagdaýlar babatda maglumatlary bolsa hemmeleriň bilmeýän bolmagy hem mümkindir.
Prezerwatiw haçan ulanylmaly?
Siziň bilşiňiz ýaly, prezerwatiw islenilmedik göwrelilikden goranmak we jyns gatnaşygy arkaly geçýän keselleriň, AIW ýokançlygynyň öňüni almak maksady bilen ulanylýar.
Islendik gatnaşyklarda bolşy ýaly, jynsy gatnaşyklarda hem özara ynamlylyk, biri-biriň duýgularyny we talaplaryny sylamak, diňlemek wajypdyr. Goragly jynsy gatnaşyklar – sagdyn gatnaşyklardyr. Biri-biriň goraglylygyny üpjün etmek üçin bolsa ýatakhanada şeýle gürrüňdeşligiň bolmagy ähtimaldyr.
Jynsy ýokançlyklar – bu sözleri eşidenimizde inimiz tikeneklemeýänimiz az-azdyr. Olaryň gorkunç suratlary görkezilýär we ölüm howply alamatlary barada köp gürrüňler edilýär. Jynsy ýokançlyklaryň gorkunç taraplaryna şeýle köp üns berilýärkä, sen nämäniň hakykat, nämäniň ýalandygyny nädip bilmeli? Dogry maglumaty nireden tapmaly? Özüňi nädip barlatmaly? Biz bu gün bu kynçylykdan çykalga hökmünde toslama bilen hakykaty aýyl-saýyl etdik. Bu saňa nädip sagdyn we rahat ýaşamaga, indiki gezek jynsy ýokançlyklar barada eşideniňde bolsa howatyrlanmazlygyňa kömek eder.
Toslama: Eger sende jynsy ýokançlyklaryň alamatlary ýok bolsa, onda sende jynsy ýokançlyklar ýokdur.
Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy (BSSG) özüniň ähli agza ýurtlaryny teniňi satmak işini jenaýat hasaplamagyň we şu iş bilen meşgullanýan aýal, erkek we transgender adamlara garşy kada-kanunlary adalatsyz ulanmagyň bes edilmegine çagyrýar. BSSG-niň bellemegine görä, tenini satyp gazanç edýän adamlara garşy fiziki, jynsy, psihologiki we emosional zorluklar we gorkuzmalar giňden ýaýran.
BSSG häkimiýetleri tenini satýan adamlar bilen adam hukuklarynyň, adam mertebesine hormat goýmagyň esasynda iş alyp barmaga çagyrýar hem-de "Diskriminasiýalary bes etmeklik tenini satýan adamlara garşy ulanylýan zorluklaryň öňüni alar we olaryň WIÇ infeksiýasyna we SPID keseline uçramak ähtimallygyny peselder" diýip, belleýär. Zorlugyň pidalary hyýanatçylyklara müşderileri, polisiýa işgärleri, lukmanlar we garyndaşlary tarapyndan sezewar edilýär.
Maşgala gurmagy meýilleşdirýän käbir ýaşlar prezerwatiw sypyp, zenanyň jynshanasynda we ýatgysynda ýitirim bolup bilýär we ony aýyrmak üçin operasiýa etmek gerek bolýar diýip ynanýarlar.
Fakt: Barlaglar jynsy gatnaşygyň dowamynda prezerwatiwiň ýyrtylmasynyň ýa-da sypmasynyň örän seýrek duş gelýändigini belleýärler (diňe 2%). Bu bolsa diňe prezerwatiw nädogry ulanylanda ýüze çykýar. Prezerwatiw çykarlanda sypmagynyň öňüni almak üçin prezerwatiwiň ýokarsyndan ujydy berk saklamaly. Eger saý-sebäp bilen sypaýsa-da, prezerwatiw zenanyň jynshanasyndan aňryk gitmeýär. Ony bolsa operasiýasyz aňsatlyk bilen aýryp bolýar. Erkek prezerwatiwiň ýyrtylanyny ýa-da sypanyny aňan badyna ýoldaşyna habar bermeli. Şonda zenan eger islese, göwreliligiň gaýragoýulmasyz öňüni alyş gerdejiklerini (postinor, eskapel) kabul etmek arkaly çaga galmagynyň öňüni alyp biler.
Biziň köpümiz AIW-iň ýokuşma töwekgelçiligine howaýy zat höküminde garaýarys we häzirlikçe bu wirusyň bize ýokuşmajakdygyna ynamly bolýarys. Bir gezek geçirlen jynsy gatnaşyklaryň ýa-da adaty bolmadyk jynsy gatnaşyklaryň üsti bilen bu wirusy "peşgeş" almajakdygymyz barada ýalňyş düşünjelere aldanyp gezýäris.
Ilkinji gezek geçirlýän jynsy gatnaşyklarda hem ýoldaşyňyz bu wirusy göteriji bolup, siz prezerwatiw ulanmadyk bolsaňyz, ýokuşmanyň bolup biljekdiginden habarly bolmalydyr. Soňky jynsy gatnaşyklary bu töwekgelçiligi has hem artdyrýandyr. Şeýle hem, bu töwekgelçilik aýbaşy döwründe geçirilýän goragsyz jynsy gatnaşyklarda, ýatga spiral goýlan bolsa we bejerilmedik jynsy gatnaşyklary arkaly geçýän ýokançlyklaryň bolan wagty has hem ýokarlanýandyr. AIDS keseliniň döremegine getirip biljek AIW-iň beden suwukluklary – ganyň, dölüň, jynshana bölünip çykmalaryň, ene süýdüniň üsti bilen ýokuşýandygyny ýatda saklamalydyr.
Использование и распространение материалов рекомендуется, однако, воспроизводство и публикации копий материалов не могут быть использованы в коммерческих целях. Дальнейшее использование разрешается в соответствии с условиями лицензии Creative Commons.
Use and dissemination of the materials is encouraged; however, reproduction and cross-posting of copies may not be used for commercial purposes. Further usage is permitted under the terms of the Creative Commons License.
Materiallary ulanmak we ýaýratmak maslahat berilýär. Emma materiallaryň göçürme nusgalaryny gazanç maksady bilen gaýtadan işläp çap etmek gadagandyr. Bu materaillary mundan beýläk Creative Commons lisenziýasynyň şertlerine laýyklykda ulanmak rugsat edilýär.