Üns ber! Biziň saýtymyzyň esasy maksady Siziň saglyk babatdaky gözýetimiňizi giňeltmekdir. Şonuň üçin-de, saýtyň sahypalarynda berilýän maglumatlaryň esasynda öz-özüňi bejermek maslahat berilmeýär. Öz-özüňi bejermeklik düýpli kynçylyklara uçradyp, janyňyza howp salmagy ähtimal. Lukmanlar saýtyň üsti bilen size bejeriş berip bilenoklar. Lukmanlaryň jogaplary, makalalar, jemgyýetçiligiň teswirleri diňe maslahat hökmünde kabul edilmeli.
21-nji fewral Halkara Ene Dili Güni. Bu mynasybetli Saglyk türkmen internedi bilen gyzyklanýan we ony ýakyndan synlap gelýän Batyr atly hünärmen we synçy bilen söhbetdeşlik geçirdi.
Saglyk: Ludwig Wittgenstein "Dilimiň çägi dünýämiň çägidir" diýip belleýär. Wittgensteiniň bu jümlesini häzirki döwre kybap getirmek üçin diňe ýekeje söz goşmak ýeterlik "Internetdäki dilimiň çägi dünýämiň çägidir". Biz "internetde türkmen dili bar" diýip bilýärismi? Türkmen dilinde gürleýänleriň näçe göterimi internet ulanýar?
Sen gündelik näçeräk zibil zyňýarsyň? Goňşularyň näçeräk zyňýar? Tutuş şäheriňki nähili?
Birleşen Milletler Guramasynyň Daşky Gurşaw Maksatnamasy we Zoý Ekologiýa Birleşigi tarapyndan hödürlenen "Merkezi Aziýada Sebitleýin Galyndy Dolandyryş Barlagy We Çaklamasyna" görä, 2017-nji ýylda Türkmenistanda biz 0.5-1 million tonna golaý zibil zyňypdyrys. Aşgabatdaky gaty durmuş galyndylary dökülýän ýere her ýyl 200 müň tonna galyndy dökülýär (44-nji sahypa). Eger bir düýäniň agramy 500-800 kg aralygynda bolsa, onda biziň her ýylky döredýän zir-zibillerimiz 1-2 million düýäniň agramyna deňdir. Türkmenistandaky zir-zibilleriň ählisi diýen ýaly zir-zibil dökülýän ýerlere zyňylýar.
Energonetijelilik – bu energiýa serişdeleriniň ähli görnüşleriniň rejeli peýdalanylmagy. Başga sözler bilen aýdylanda, bu energiýanyň peýdaly harçlanmagydyr. Biziň döwrümiziň esasy energiýa çeşmesi elektrik togy we gaz bolup durýar. Türkmenistanyň islendik kysymly jaýlarynda we binalaryda elektrik togy we köpüsinde gaz hem bardyr.
Köpaýallylyk türkmen jemgyýetinde ýazgarylsa-da, oňa seýrek duş gelinmeýär. Şundan ugur alyp, Saglyk redaksiýasy köpaýallylyk we kanun hakynda ýurist bilen söhbetdeş boldy.
Saglyk: Türkmenistanyň milli kanunçylygynda "köpaýallylyk" sözüniň düşündirilişi ýa-da köpaýallylygyň gadagan edilýän ýeri barmy?
15-nji ýanwarda Cabar.asia saýtynda "Merkezi Aziýanyň howasy nä derejede hapa – grafikalarda düşündirilen" atly makala peýda boldy. Biz bu makalanyň gysgaça beýanyny okyjylarymyza hödürlemegi makul bildik. Interaktiw grafikalara makalanyň rus we iňlis dillerindäki asyl nusgasynda syn edip bilersiňiz.
1965-nji ýylda amerikan psihology Martin Seligman işdeşleri bilen bilelikde ylmy barlag geçirýär we adamlaryň ýa-da haýwanlaryň bir zady başga bir zat bilen baglanyşdyrma prosesini öwrenýär. Bu barlagda Seligman itlerde eksperiment geçirýär. Ol ilki jaň kakýar, soňra bolsa iti çalaja tok urdurýar. Şuny birnäçe gezek gaýtalanyndan soňra it tok urgusyna entek ol başlamanka jogap berýär: ýagny, it jaňy eşden badyna özüni tok uran ýaly alyp barýar.
Emma haýran galdyryjy hadysa eksperimentiň indiki tapgyrynda bolup geçýär. Seligman bu gezek iti ortasyndan pessejik haýat bilen ikä bölnen giňiş guta salýar. It haýatyň beýleki tarapyny hem görüp bilýär we islese haýatdan böküp o tarapa geçip bilýär. Haýatyň bir tarapyndaky ýeri elektrikleşdirýärler, beýleki tarapyny bolsa şol durşuna galdyrýarlar. Soňra Seligman iti elektrikleşdirilen tarapda goýýar we ýene-de ýeňil derejeli tok urdurýar. Ol itiň tok uran badyna haýatdan böküp, beýleki tarapa geçmegine garaşýar.
Ählumumy maýylganlygyň we howanyň hiliniň ýaramazlaşýan döwründe ýaşyl ýerleriň ähmiýeti ýyl-ýyldan artýar. Agaçlar, gyrymsy agaçlar we otlar kömürturşy gazyny we zyýanly howa hapalaýjylary sorup kislorod edip çykarýarlar. Başga-da, bular çyglylygy saklýarlar, sesden we tozandan goraýarlar, salkynlyk we saýa berýärler, käbir haýwanlary, guşlary we mör-möjekleri öý bilen üpjün edýärler, adamlara dürli ýerleri bezemäge we ýüzlerçe peýdaly işleri ýerine ýetirmäge kömek edýärler. Emma ýaşyl ösümliklere bol suw gerek bolýar. Bol suw bolsa her bir ýere ýa-da her bir adama nesip etmeýär. Şonuň üçinem, häzirki wagtda suw çeşmelerinden tygşytly peýdalanmak üçin gadymy we häzirkizaman usullaryň ikisi hem möhümdir.
Çaga ragy irki basgançaklarynda anyklanylsa we netijeli bejergi geçirilse, halas bolma ähtimallygy örän ýokarydyr. Meselem, Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda rakly çagalaryň 5 ýylyň içinde halas bolma ähtimallygy 80 göterime deňdir.
"Dünýäniň köp böleginde halas bolma derejesi has pes" diýip, St. Jude Adyndaky Çagalaryň Ylmy-Barlag Hassahanasynda (St. Jude Children's Research Hospital ) pediatrik onkolog we The Lancet Oncology žurnalynda ýakynda çap edilen hasabatyň awtory Lisa Force gürrüň berýär. Bu hasabatda 2017-nji ýylda çaga ragy sebäpli ýitirilen sagdyn ýyllaryň sany hasaplanylýar. Bu haýran galdyryjy san 11 million ýyla deň bolup, rak ölümleri we halas bolnandan soňky gaýraüzülmeler sebäpli ýitirilen ýyllary öz içine alýar. Çünki ragyň bejergisini alyp dynan çagalarda nerw şikeslerine we hroniki kesellere uçramak ähtimallygy ýokary bolýar.
Bir gezek Instagramda köp yzarlaýjysy bolan bir gyz öz suratynyň başga bir sahypada rugsatsyz paýlaşylandygyna gaharlanyp, zeýrenipdi. Şeýle ýagdaýa düşen ýene bir gyz bolsa, uzak wagt geçmänkä sahypasyny ýapdy. Instagramda ýa-da beýleki sosial saýtlarda diňe gyz-gelinleriň suratlaryny paýlaşýan sahypalar bilen hemmämiz tanyşdyrys. Eýsem şol suratlary post edýän adminler suratlaryň eýelerinden rugsat alýarlarmyka? Ol suratlary nireden tapýarlarka? Sosial saýtlarda suratlary esasan köp yzarlaýjy gazanmak üçin ulansalar, olary başga ýerlerde has bet niýetler üçin ulanyp bilmezlermi?
Использование и распространение материалов рекомендуется, однако, воспроизводство и публикации копий материалов не могут быть использованы в коммерческих целях. Дальнейшее использование разрешается в соответствии с условиями лицензии Creative Commons.
Use and dissemination of the materials is encouraged; however, reproduction and cross-posting of copies may not be used for commercial purposes. Further usage is permitted under the terms of the Creative Commons License.
Materiallary ulanmak we ýaýratmak maslahat berilýär. Emma materiallaryň göçürme nusgalaryny gazanç maksady bilen gaýtadan işläp çap etmek gadagandyr. Bu materaillary mundan beýläk Creative Commons lisenziýasynyň şertlerine laýyklykda ulanmak rugsat edilýär.
21-nji fewral Halkara Ene Dili Güni. Bu mynasybetli Saglyk türkmen internedi bilen gyzyklanýan we ony ýakyndan synlap gelýän Batyr atly hünärmen we synçy bilen söhbetdeşlik geçirdi.
Sen gündelik näçeräk zibil zyňýarsyň? Goňşularyň näçeräk zyňýar? Tutuş şäheriňki nähili?
Energonetijelilik – bu energiýa serişdeleriniň ähli görnüşleriniň rejeli peýdalanylmagy. Başga sözler bilen aýdylanda, bu energiýanyň peýdaly harçlanmagydyr. Biziň döwrümiziň esasy energiýa çeşmesi elektrik togy we gaz bolup durýar. Türkmenistanyň islendik kysymly jaýlarynda we binalaryda elektrik togy we köpüsinde gaz hem bardyr.
Köpaýallylyk türkmen jemgyýetinde ýazgarylsa-da, oňa seýrek duş gelinmeýär. Şundan ugur alyp, Saglyk redaksiýasy köpaýallylyk we kanun hakynda ýurist bilen söhbetdeş boldy.
1965-nji ýylda amerikan psihology Martin Seligman işdeşleri bilen bilelikde ylmy barlag geçirýär we adamlaryň ýa-da haýwanlaryň bir zady başga bir zat bilen baglanyşdyrma prosesini öwrenýär. Bu barlagda Seligman itlerde eksperiment geçirýär. Ol ilki jaň kakýar, soňra bolsa iti çalaja tok urdurýar. Şuny birnäçe gezek gaýtalanyndan soňra it tok urgusyna entek ol başlamanka jogap berýär: ýagny, it jaňy eşden badyna özüni tok uran ýaly alyp barýar.
Terjimäniň asyl nusgasy.
Bir gezek Instagramda köp yzarlaýjysy bolan bir gyz öz suratynyň başga bir sahypada rugsatsyz paýlaşylandygyna gaharlanyp, zeýrenipdi. Şeýle ýagdaýa düşen ýene bir gyz bolsa, uzak wagt geçmänkä sahypasyny ýapdy. Instagramda ýa-da beýleki sosial saýtlarda diňe gyz-gelinleriň suratlaryny paýlaşýan sahypalar bilen hemmämiz tanyşdyrys. Eýsem şol suratlary post edýän adminler suratlaryň eýelerinden rugsat alýarlarmyka? Ol suratlary nireden tapýarlarka? Sosial saýtlarda suratlary esasan köp yzarlaýjy gazanmak üçin ulansalar, olary başga ýerlerde has bet niýetler üçin ulanyp bilmezlermi?
