Çikago uniwersitetiniň alymlarynyň gelen netijesine görä, daşary ýurt dillerinde pikir ýöretmek rasional kararlary bermäge ýardam edýär.

300-den gowrak ABŞ-ly we Koreýaly adamlaryň gatnaşmagynda geçirilen birnäçe synaglar ikinji dilde pikirlenmegiň adamda töwekgelçilikleri we bähbitleri saýgaryp karar bermäge täsir edýän ýalňyş düşünjeleri azaldýandygyny görkezdi.

"SHEEP" usuly sosial mediýada manipulýasiýadan we ýalňyş maglumatlardan gaça durmaga ýardam edýär. Bu usula görä, her gezek sosial mediýada haýsydyr bir maglumaty paýlaşmazdan ozal maglumatlaryň çeşmesine, neşiriň taryhyna, subutnamalaryň elýeterliligine, emosiýalary oýaryşyna we suratlara (wizual maglumatlara) üns bermek möhümdir. Bu sözleriň ilkinji harpy bilelikde iňlis dilinde "SHEEP" gysgaltmasyny emele getirip, "goýun" manysyny berýär. Megerem, ol size bu usuly has aňsat ýatlamaga kömek eder.

Sosiologlar bu meseläni bäbekhanalaryň mysalynda öwrendiler.

Biz lukmanlaryň eline düşenimizde ejiz orna geçýäris we käte manysyna düşünip bilmeýän hereketlerimize gabat gelýäris. Esasanam, lukmanlar biziň bilen gödek, buýrujy we köpbilmiş äheňde gürleşenlerinde bize hasam kyn bolýar. Häzirkizaman lukmançylyk tejribesini öwrenýän sosiologlar Anastasiýa Nowkunskaýa, Daria Litwina we Anna Temkina bu hadysa birnäçe gezek gabat geldiler.

Alymlar aýallar bilen saglyk hünärmenleriniň arasyndaky gatnaşyklary öwrenip, lukmançylyk sypaýysyzlygynyň gelip çykyşyna düşünmäge synanyşdylar. Olar "gödek" aragatnaşygyň ykdysady gytçylyk we awtoritar syýasy ulgam bilen baglanyşyklydygyny ýüze çykardylar.

2021-nji ýylyň Mart aýynyň 15-ne demirgazyk Hytaýda duýdansyz gum we tozan tupany turdy. Tupan Mongoliýada döräp, soňky on ýylyň dowamynda turan tupanlaryň iň ulusy boldy. Gum we tozan tupany sebäpli:

2020-nji ýylda, Türkmenistanyň bitaraplygynyň 25 ýyllygynyň şanyna we Milli tokaý maksatnamasyny (2013-2020) durmuşa geçirmegiň çäklerinde, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň territoriýalaryna ýaprakly we pürli agaçlaryň 25 million düýbi oturdyldy. Ýurtda her ýyl 3 milliona barabar nahal ekilýär. Şeýle-de, Türkmenistanyň Meýletin milli synyna we Türkmenistanyň 2019-njy ýylda BMG-nyň klimatyň üýtgemegi baradaky konferensiýasyndaky (COP25) çykyşyna laýyklykda, Türkmenistanda soňky 20 ýylyň içinde 100 milliondan gowrak ýaprakly we pürli agaçlar ekilipdir.

Adatça "misinformasiýa" (iňlisçe: misinformation) diýlip atlandyrylýan nätakyk ýa-da aç-açan ýalan maglumatlar – habar, syýasy propaganda ýa-da çyna berimsiz hasabatlar görnüşinde duş gelip bilýär.

Dezinformasiýa bolsa, erbet niýet bilen adamlary aldamak üçin ýörite çykarylýan misinformasiýanyň bir görnüşidir.

Dezinformasiýany ýaýradýanlar onuň ýalandygyny bilýärler, emma misinformasiýa ýalandygy bilinmän paýlaşylyp bilner – bu esasan hem adamlaryň onlaýn linkleri oýlanman paýlaşýandygy sebäpli ýüze çykýar.

Ýurdumyzda ekologiýa ünsli çemeleşmek we welosiped ulanmagy öňe sürmek maksady bilen, 10-25 maý aralygynda Aşgabat şäherinde şahsy ulaglaryň hereketine çäklendirme girizildi. Bu çäre bir tarapdan ilatyň fiziki işjeňligini, sagdyn durmuş babatda düşünjesini ösdürmek üçin peýdaly görünse-de, beýleki tarapdan jemgyýetimiziň ejiz toparlaryny – garry adamlary, çagalary, näsaglary – kösençlige sezewar etdi:

Pikirlerimizi dile getirmegimiz başgalaryň öwrenmegine we kämilleşmegine ýardam edýär. Emma, biz başgalara pikirlerini beýan etmäge mümkinçilik berip bilýärismi? Ylmy barlagçylar muny derňäp öwrendiler we sorag bermegiň we diňlemegiň esasy gurallardygynyň üstüni açdylar. Meselem, ýolbaşçy adam işgärlere üýtgemelidiklerini aýtmaly bolsa, ilki işgärleri diňlemek we sorag bermek olaryň üýtgemek isleglerini artdyryp biler. Işgärler ünsli we ýazgarmazdan diňlenilende, olar rahatlanýarlar, güýçli we gowşak taraplaryna gowy düşünýärler we özlerini goramak üçin yzyna jogap gaýtarmak islegleri azalyp bilýär. Bu işgärleri beýleki kärdeşleri bilen (bäsleşmegiň deregine) hyzmatdaşlyga iterip bilýär. Diňlenilýän işgär başgalara öz pikirlerini kabul etdirjek bolmaýar we beýlekileriň garaýyşlaryny göz öňünde tutýar.

Adamzadyň ähli bilimleriniň bir düwmä basanymyzdan elýeterli bolýan döwründe ýaşamak biziň üçin şowlulykdyr. Biz hiç wagt şeýle köp maglumata eýe bolmandyk. Emma, bar bolan maglumatlaryň hemmesi görnüşi ýaly däldir – bu hem olary dogry seçip we özleşdirip bilmegimiz üçin, bizden tankydy pikirlenmegi talap edýär. Tankydy pikirlenmäge ugrukdyryp biljek birnäçe ýollar bar: