Gyrgysyztanda çagalara garşy zorlugyň iň giňden ýaýran görnüşi – idegsizlikdir, ýagny ene-atanyň göwnejaý terbiýe, ideg we üns berip bilmezligi.
Ýurduň hökümetiniň aýan edýän görkezijilerine görä:
↪ Gyrgyzystanda ulular çaga idegi üçin günde diňe 38 minut sarp edýärler. Şol bir wagtda dynç almak we güýmenjeleri üçin 4 sagat sarp edýärler. Ilat güýmenje wagtyny esasan telewizora tomaşa edip geçirýär.
↪ Çagalaryň 62%-den köpüsi öýlerinde tölegsiz öý işleri bilen meşgullanýarlar. Oglanlara garanyňda gyzlara öý işleriniň has uly paýy berilýär.
↪ 2022-nji ýylda okuwa gatnamadyk 2475 çaganyň 400 sanysy maşgala ýagdaýlary sebäpli okuwdan galmaly bolupdyr.
↪ Şu ýylyň ilkinji alty aýynda 36 çaga öz janyna kast edýär (suisid). Bu görkeziji geçen ýylyňkydan 20% ýokary.
Gyrgyzystanda 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndaky hasabata görä 2 million 864 müň sany 1-18 ýaş aralygyndaky çagalar ýaşaýarlar. Ýurtda içerki we daşarky migrasiýanyň ýokary derejede bolmagy hem "migrant çagalaryň" döremegine getirýär. 2023-nji ýylda 88 müň sany ene-atasynyň yzynda galan migrant çaga hasaba alnypdyr. Yzda galýan çagalar adatça dogan-garyndaşlary, köp halatlarda çaga ýetişdirmäge ýeterlik güýç-kuwwaty bolmaýan garry ene-atalary, baba-mamalary bilen galýarlar. Netijede, bu çagalar köplenç jynsy zorlugyň, ir nikalaşmalaryň, irki göwreliligiň we adam söwdasynyň pidasy bolýarlar.
Ekspertleriň aýtmagyna görä, haçanda ene-ata öz jogapkärçiliklerini çagalarynyň üstüne ýüklänlerinde olar çagalaryna emosional zulum edýärler. Ýurtda çagalaryň 30%-imi yzygiderli kiçi jigilerine, gartaşan maşgala agzalaryna we maýyplygy bolanlara seredýärler. "Ene-atanyň etmeli işlerini berjaý etmek çagada uzak wagtlyk zyýanly täsirleri galdyrýar. Meselem, ol ulalanda öz maşgalasynyň ýa çagalarynyň bolmagyny islemezligi mümkin ýa-da depressiýa, özüni günäli duýmak, sagdyn gatnaşyklary saklap bilmezlik, duýgularyny açyk beýan edip bilmezlik ýaly meseleler ýüze çykyp bilýär. Munuň sebäbi hem ene-ata çagalaryndan olaryň başaryp biljeginden has uly zatlary talap edýärler – haçanda çaga ol talaplary berjaý edip bilmese, onuň özüne bolan ynamy pese düşýär we susty basylýar. Köplenç ýagdaýda şeýle ene-atalar jogapkärçiliklerini doly berjaý edip bilmeýän çagalaryna berk käýinç ýa-da beden temmisini berýärler" diýip, Oasis Fondunyň müdiri Merim Osmanaliýewa belleýär.
Использование и распространение материалов рекомендуется, однако, воспроизводство и публикации копий материалов не могут быть использованы в коммерческих целях. Дальнейшее использование разрешается в соответствии с условиями лицензии Creative Commons.
Use and dissemination of the materials is encouraged; however, reproduction and cross-posting of copies may not be used for commercial purposes. Further usage is permitted under the terms of the Creative Commons License.
Materiallary ulanmak we ýaýratmak maslahat berilýär. Emma materiallaryň göçürme nusgalaryny gazanç maksady bilen gaýtadan işläp çap etmek gadagandyr. Bu materaillary mundan beýläk Creative Commons lisenziýasynyň şertlerine laýyklykda ulanmak rugsat edilýär.
Gyrgysyztanda çagalara garşy zorlugyň iň giňden ýaýran görnüşi – idegsizlikdir, ýagny ene-atanyň göwnejaý terbiýe, ideg we üns berip bilmezligi.
