Tomus döwrüniň yssy howasy adamlary deňiz ýakasynda, derýalaryň, kölleriň kenarlarynda dynç almaga höweslendirýär. Deňziň sergin howasy, suwuň ýakymly täsiri adamlary özüne maýyl edýär. Şeýle ýagdaýlarda adamlar käwagt ätiýajy elden berip, gynansak-da, gark bolmalara uçraýarlar.

Gark bolma – suwuň dem alyş ýollaryna düşmeginiň ýa-da sowuk suwda ýüregiň reflektor togtamasy zerarly adamyň öýkeninde gaz alyş-çalşygynyň peselip, dem almasynyň kesilmeginiň netijesinde döreýän ölümiň öňüsyrasyndaky ýa-da ölüme getirýän ýagdaýdyr.

Gark bolma ýagdaýy, beden ulgamlarynda bozulma häsiýetiniň  döreýşine baglylykda birnäçe görnüşde ýüze çykyp biler:

Ýüregiň adam ömrüniň dowamynda dyngysyz işleýänligi sebäpli, ol kislorodyň we ýokumly maddalaryň üznüksiz gelip durmagyna mätäçdir. Şonuň üçin hem ýüregiň ýörite öz damarlar ulgamy bolup, daşky görnüşi boýunça ol täji (rusça "korona") ýadyňa salýandyr. Şol sebäpden hem ýüregiň damarlaryny "koronar" ýa-da "täç görnüşli" diýip atlandyrýarlar.

Ýüregiň üznüksiz işi damarlardan ganyň hem üznüksiz hereketini talap edýändir.

Çagalaryň bilesigelijiligi, hereketjeňligi käwagt olaryň ýanyklara uçramagyna sebäp bolýar. Muňa gündeki durmuşdan ençeme mysallary getirmek bolaýar. Mysal üçin, otluçöpi oýnamazlyk, ýanyp duran oda, gaýnap duran gazana, çäýnege golaýlaşmazlyk, tomus döwründe günortan daşarda oýnamazlyk we beýleki ençeme duýduryşlaryň berilýändigine garamazdan, çagalar ýanyklara örän köp uçraýarlar.   

Çagalaryň arasynda giňden ýaýaran ýanyklaryň biri — gaýnag suw, tok enjamlaryny oýnama, ýanyp duran ojaga golaýlaşma zerarly döreýän ýanyklardyr. Kiçi ýaşly çagalara näçe göz-gulak bolunsa-da, olar käwagt gyzgyn çäýnegi, gaýnap duran suwy üstlerine dökenlerini özleri-de duýman galýarlar. Olar bilesigelijiligi sebäpli işläp duran tok enjamlaryna, ýanyp duran oda gorkman golaýlaşýarlar. Şeýle ýagdaýlarda çagalaryň ýanyga uçrama howpy döreýär. Haýsydyr bir ýeri ýanan çaga çirkin  gygyrýar. Şonda ulular çaganyň çirkin sesinden ýaňa ilkibada aljyrap, näme etjeklerini bilmän, ikiýana ylgaýarlar. Ýöne iň esasy zat — aljyraman, dürs hereketleri etmelidir. Ýanyklarda ilkinji kömegi edýän adam üçin şu aşakdaky maslahatlar peýdalydyr.

Bir ýaşyna ýetmedik ýa-da ýörjen-ýörjen bolup başlan körpeleriň arasynda köp duş gelýän şikeslenmeleriň biri kelle-beýni şikeslenmesidir. Ol esassan hem körpeleriň ýykylmagy zerarly bolýar. Körpeler ýykylanlarynda, urgy adatça olaryň kellesine düşýär. Uly ýaşly adamyň kellesi onuň boýunyň 1/8 bölegi bolsa, körpeleriň kellesi boýunyň 1/4 bölegine barabardyr. Bu ýagdaý körpäniň kellesiniň has agramly bolup, ilki bilen şonuň urulmagyna sebäp bolýar. Mundan başga-da, uly ýaşly adam ýykylanda elini kellesiniň aşagyna goýup ýetirşýär. Körpeler bolsa şeýle edilmelidigine heniz düşünmeýärler.

Körpeleriň kelle-beýni şikeslenmeleriniň özboluşly aýratynlyklary bolýar. Körpe ýykylan badyna birnäçe sekuntlap gymyldamaýar, ol gözlerini agdaryp, dem alşy saklanýar. Şeýle ýagdaýda körpäniň derisi agarýar, gana kömürturşy gazynyň köp mukdary düşýär. Şondan soň körpe uludan dem alyp, gaty ses bilen aglap başlaýar. Käwagt gaýtarmalaryň bolmagy hem ahmal. Bu alamatlar çaganyň beýnisiniň sarsandygyny aňladýar.

Bedeniň dürli ýerlerinden gan akmalar adamyň ömründe iň köp duş gelýän ýagdaýdyr. Dürli kesellerde, şikeslenmelerde gan damarlarynyň diwaryna zeper ýetme netijesinde, dürli häsiýetli gan akma ýüze çykyp biler.

Daşky gan akmalarda, gan daşyna akyp çykýar. Içki gan akmalarda, gan bedeniň içki boşluklaryna ýa-da agzanyň içinde ýygnanýar.

Gan akmalar netijesinde, bedende umumy aýlanýan ganyň mukdary peselip, ýürek-damar  ulgamynyň işi, agzalaryň (esasan hem beýni, bagyr we böwrek) kislorod bilen üpjünçiligi peselýändir. Uzak we gaty gan akmalar gan azlygyň (anemiýa) dürli derejelerine getirip biler. Gan ýitirmelere  uýgunlaşmasy pes bolan çagalarda we gartaşan adamlarda ýüze çykýan gan akma has hem howplydyr. Aýallara garanyňda, erkek adamlar gan akmany agyr geçirýändir.

Bedeniň haýsy hem bolsa bir agzasynyň sowuk almasy pes temperaturanyň täsiri netijesinde ýüze çykýar. Köplenç beden agzalarynyň sowuk almasy, gyş wagty,  -10 gr.C.we -20 gr.C. temperatura aralygynda ýüze çykýar.

Jaýyň daşynda uzak bolnanda, güýçli ýelli we çygly howada, sowuk alma ýaz we güýz aýlary noldan ýokary temperaturada hem bolup biler.

Meteorologiki faktorlardan başga-da, sowuk alma dar we çyg eşik ýa-da aýakgap, fiziki ýadawlylyk, açlyk, uzak wagt bir ýagdaýda oturma, bedeniň geçirilen kesellerden soň gurpdan gaçmagy, aýagyň derlemegi, çilimkeşlik, aýagyň damarlarynyň dowamly keselleri, gan akma bilen utgaşýan mehaniki şikeslenmeler, serhoşlyk getirip biler.

Pajygaly ýagdaýa düşüp, janyna howp abanýan adama kömek bermegi başarmak – jemgyýetiň ösenliginiň alamatydyr. Aslynda näsagyň ýanynda bolan her bir adam reanimasion (janlandyrma) çäreleri geçirmegi başarmalydyr.

Dem alyşyň we gan aýlanşygynyň duýdansyz kesilmegi ýüze çykanda, halas ediji çäreleri dogry we çalt geçirmelidir. Bu ýerde wagt sekuntlarda ölçelýändir. Teoretiki taýdan, adamyň ýüregi durandan soň, ony 4-5 minudyň dowamynda janlandyryp bolýar.