2023-NJI ÝYLDA JEMGYÝET SAGLYGYNDA IŇ ULY 10 MESELE HAÝSYLAR?

  • Lukman
1 1 1 1 1 Gyzyklylygy: 5.00 (1 Ses)

jemgyyet saglygynda 10 meseleÝakynda Public Health Challenges žurnalynda çap edilen barlag 2023-nji ýylda ilat saglygynyň iň möhüm meselelerinden söz açýar.

Saglygy goraýyş ulgamlary

COVID-19 pandemiýasy baýly-garyply ähli ýurtlaryň saglyk ulgamlarynyň ýiti gowşaklyklaryny ýüze çykardy. Saglyk ulgamlaryndaky deňsizlikler ilat saglygyna howp salýar. Dünýä ilatynyň iň azyndan ýarysyna möhüm saglyk hyzmatlary elýetersizdir. Saglyk ulgamlaryndaky kynçylyklar her ýurda görä üýtgeýär. Ilkinji lukmançylyk kömegini güýçlendirmek saglyk meselelerini netijeli we hemmetaraplaýyn çözmek üçin wajypdyr.

Akyl saglygy we neşekeşlik

Ozal akyl saglygy we onuň bilen bagly bozulmalar global saglygy goraýyşda ileri tutulmaýardy. Emma, COVID-19 pandemiýasy sebäpli akyl saglygynyň bozulmalary rak keselinden hem artdy. Şonuň üçin, halkara jemgyýet COVID-19 pandemiýasy gutarandan soňra-da akyl saglygyny goldaýan maksatnamalary maliýeleşdirmeli.

Neşe serişdeleriniň ýylda 8 milliondan gowrak adamyň ölümine sebäp bolýandygy çaklanylýar. 2017-nji ýylda lezzet üçin ulanylýan neşe serişdeleri 42 milliona golaý sagdyn adamyň ölümine sebäp boldy. Jezalandyrmagyň we jenaýat jogapkäçiligine çekmegiň netijesizdigi zerarly, öňüni alyş çärelerini we innowasion strategiýalary amala aşyrmak zerur. Neşe serişdeleriniň aşa sarp edilmegine garşy göreşmek üçin bilim maksatnamalary, saglygy dikeldiş goldawy, maşk we iýmitleniş esasly çäreler ornaşdyrylmalydyr.

Ýokanç keseller, iýmit ýetmezçiligi we iýmit howpsuzlygy

Ýokanç keselleriň köpelmegi saglygy goraýyş hyzmatlarynyň hiliniň gowulandyrylmalydygyny subut edýär. Ilkinji lukmançylyk kömeginiň netijeli we mäkäm bolmagy ýokanç keselleriň öňüni almaga gönükdirilen saglyk hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyryp biler. Saglygy goraýyş infrastrukturasyna maliýe goldawyny bermek we garyplygy azaltmak tagallalary ýokanç kesellere garşy täsirli çäre görmek üçin möhümdir.

Ýeterlik iýmitlenmezlik dünýä ilatynyň ~29% -ine täsir edýär we çagalaryň saglygy üçin esasy meseledir. Ýeterlik iýmitlenmezlik dürli sosial-ykdysady faktorlar, şol sanda peýdaly iýmitlere elýeterliligiň çäkliligi we sagdyn iýmitlenmek barada umumy düşünjäniň ýoklugy bilen baglanyşykly. Mundan başga-da, soňky birnäçe ýylda COVID-19 pandemiýasy, uruşlar we klimat betbagtçylyklary zerarly azyk önümleriniň bahasy gymmatlady. Bu ýokumly iýmite elýeterliligi kynlaşdyrdy. Azyk howpsuzlygy saglygy goraýşyň ýene bir esasy meselesidir.

Azyk önümçiliginiň we üpjünçiliginiň globallaşmagy iýmitden döreýän patogenleriň ýaýramagynyň gerimini we tizligini ýokarlandyrdy. Netijede, 2022-nji ýylyň oktýabrynda BSGG 2022-2030-njy ýyllar üçin "Global azyk howpsuzlygy strategiýasyny" we "Bir saglyk" çemeleşmesini yglan etdi. Bu strategiýa howpsuzlyk töwekgelçiligini ýüze çykarmak we çözmek üçin aragatnaşyk we hyzmatdaşlyk saklamagy hem-de iýmitden döreýän kesellere gözegçiligi ýola goýmak we töwekgelçilikleri bahalandyrmak üçin olary kesgitlemegi, öňüni almagy we jogap bermegi öz içine alýar.

Seksual we reproduktiw saglyk

Seksual we reproduktiw saglyk hukuklarynda (SRSH) iň çynlakaý meselelere gender esasly zorluk, ýerlikli jynsy bilimiň kemçiligi, ir durmuş gurmak, ýetginjekleriň göwreliligi, enäniň saglygy, jynsy ýollar arkaly geçýän ýokançlyklar, önelgesizlik, howply abortlar, reproduktiw rak keselleri we SRSH hyzmatlarynyň elýetersizligi degişli. Şol sebäpli, SRSH-y elýeterli etmek arkaly ählumumy saglygy goraýşy üpjün etmek demografik netijeleri gowulandyrmak we durnukly ösüşi öňe sürmek üçin zerurdyr.

Daşky gurşawyň hapalanmagy we klimatyň üýtgemegi

Daşky gurşawyň hapalanmagy adamlara, haýwanlara we olaryň ýaşaýan ýerlerine howp salýar. Adamlaryň işjeňligi topragyň, howanyň we suwuň hapalanmagyna sebäp bolýar, esasan hem ösýän ýurtlarda. Ýangyçlardaky we boýaglardaky toksik metallaryň saglyga ýaramaz täsiri bularyň alternatiwalaryny ulanmaýan ýurtlarda esasy howpdur. Mundan başga-da, daşky gurşawyň hapalanmagy howpsuzlyga we syýasy howplara sebäp bolup biler. Şonuň üçin, hapalanmany azaltmak üçin gyssagly çäreleri görmek we durnukly çözgütler tapmak zerurdyr.

BSGG klimatyň üýtgemegini orta möhletde adam saglygyna iň çynlakaý howp diýip ykrar etdi. Temperaturanyň ýokarlanmagy we klimat bilen bagly meseleler sebäpli dünýädäki keselleriň sany köpelýär. Käbir sebitlerde dürli keseller döreýär ýa-da täzeden ýüze çykýar. Klimatyň üýtgemegi köplenç daşky gurşaw betbagtçylyklaryna sebäp bolýar. Barha artýan ýylylyk tolkunlary hem kesel we ölüm howpunyň ýokarlanmagy, azyga we iýmitlenmäge elýeterliligiň peselmegi bilen baglanyşdyrylýar.

Rak we süýji keseli

Rak dünýäde ölümiň esasy sebäbidir. Wagtynda barlaga, diagnoza we bejergä elýeterliligiň bolmazlygy ençeme ýurtda rak ölümçiliginiň ýokarlanmagyna getirdi. Rak keselinden ölümçiligiň öňüni almak durnukly ösüş maksatlarynyň biridir. Rak keselini dogry we wagtynda ýüze çykarmak we täsirli bejergi almak rak kesellileriň durmuş hilini gowulandyryp biler.

Süýji keseli adamlara, saglyk ulgamlaryna we ykdysadyýete ýiti täsir edýän surnukdyryjy keseldir. Uzak wagtdan bäri, süýji keseli bilen semizligiň/aşa semizligiň arasynda baglanyşygyň barlygyna düşünilse-de, orta agramly adamlarda hem süýji keseliň ýaýramagy özboluşly kynçylyk döredýär. Pasiýentlere öz-özüňi dolandyrmagy öwretmäge we olary goldamaga has kän maýa goýmak keseliň kynçylyklarynyň we täsirleriniň öňüni almak we azaltmak üçin esasy çäredir.

Çeşme

  • 474 gezek okalan