Oňurgalygy döretmek bilen, tebigat oňa ýaşaýyş taýdan wajyp bolan işleri hem ýerine ýetirmegi tabşyrypdyr. Aşaky bölegi çanaklyk süňkleriň arasynda bitişen, ol ýokaryk, kelle çanaga çenli dowam edýär we kelle hem-de eginler üçin uly hemaýat bolup durýandyr. Olaryň hereketlenmegine gatnaşyp, oz gezeginde oňurga ýiligini hem şikeslenmeden goraýandyr. Öz çeýeliginiň kömegi bilen, hemme urgulary we çaýkanmalary azaldyp, beýnini we içki agzalary zeperlenmeden goraýandyr.

Oňurgalyk 33-34 sany oňurgadan ybaratdyr. Olaryň 24 sanysy erkindir. (7 boýun, 12 döş we 5 bil oňurgalar). Galanlary – biri-biri bilen bitişen bolup, iki süňki emele getirýär: türräni (5 oňurga) we türreujy (4-5 oňurga).

Boýun oňurgalary kelläni saklap, onuň dürli hereketlerini amala aşyrmaga kömek edýändir. Döş oňurgalary gapyrgalar bilen birleşip, döş kapasasyny emele getirýändir. Bil oňurgalary oňurgalygyň bil bölegini emele getirýär. Olar iň uly, güýçli we hereketli oňurgalardyr. Çünki olar adamyň hereketiniň 80%-ni amala aşyrýarlar. Bäş sany biri-birine sepleşen oňurgalar türräni emele getirýär. Dört sany bitişen oňurgalar bolsa, ewolýusiýa netijesinde ýok bolup giden guýruk skeletiniň galyndysy bolan türreujyny düzýärler.

Belli bolşy ýaly, göwreliligiň önüni alýan serişdeleri we usullary ulanmazdan, kadaly jyns gatnaşygynda bolýan är-aýal jübütiniň 70-80%-de, birinji 12 aýyň dowamynda göwrelilik ýüze çykýar. Eger şol döwrüň dowamynda göwrelilik bolmasa, onda är-aýal jübütleri önelgesiz hasaplanyp, degişli barlag üçin lukmana ugradylýar.

Bütün dünýäde önelgesizlik uly sosial we medisina kynçylyklaryň hataryna girýändir. Onuň sosial ähmiýetliligi birnäçe faktorlar bilen düşündirilýär:

Oňurganyň osteohandrozy (ýörgünli ady osteohandroz) köp sanly sebäpler bilen şertlenen keseldir. Bu keselde oňurga ara diskleri we oňurga dokumalary zaýalanýarlar.

50 ýaşa golaýlan erkekleriň we aýallryň aglabasy şu keselden ejir çekýärler. Hakykatda bolsa bu kesel has irräk, 35-40 ýaşda biynjalyk edip başlaýar. Osteohandrozda şikeslenme ýagdaýyna myşsalar we içki organlar hem goşulýar. Mysal üçin, boýun oňurgasy agyrýan näsag köplenç kelleagyrydan, başaýlanmadan, gulaklaryň şaňlamasyndan ejir çekýär. Onuň görejinde näsazlyk ýaly nogsanlyklar bolup geçýär.

Oňurganyň döş gapyrga böleginde osteohandrozyň alamatlary ýüze çykanda, dem alyş we ýüregiň işleýşi kynlaşýar. Bil oňurganyň agyrmasy bolsa iýmit siňdirýän organlarynyň işini kynaldýar, böwrekleriň näsaz işlemegine getirýär, jyns höwesini peseldýär.

Ene-atalaryň aglabasy gyzjagazlary ginekolog lukmanyň barlagyndan geçirmegi gerekmejek çäre hasaplaýarlar. Köp adamlarda ginekolog lukmanyna gyzjagaz ulalyp, durmuşa çykandan soň barmaly diýen pikir bar. Şonuň üçin hem, kiçijik gyzjagazlarda ýüze çykýan ginekologik kesel, ene-atalary üçin duýdansyz bir alada bolýar. Ondan başga-da, ene-atalar garyn boşlugynda ýüze çykýan islendik agyrynyň sebäbi, aşgazanyň, içegäniň, peşew bölüp çykaryş ulgamynyň keselleridir diýip pikir edýärler. Hakykatdan bolsa, ol gyzjagazlarda köp duş gelýän sistitiň (peşew  haltanyň sowuklamagy) ýa-da wulwowaginitiň (jyns agzalaryň sowuklama keseli) alamaty hem bolup biler.

Alymlar ýürek-damar keselleriniň alamatlarynyň bolmadyk ýagdaýynda aspiriniň peýdasyndan zyýanynyň has köpdügi barada duýdurýarlar.

Lukmanlar ýürek-damar keselleriniň öňüni almak üçin aspiriniň az mukdaryny içmegi maslahat berýärler. 

Lancet we The Drugs and Therapeutics Bulletin (DTB) žurnallarynda çap edilen ylmy derňewleriň soňky netijelerine laýyklykda, aspiriniň kabul edilmegi ölüme eltýän ýürek keselleriniň öňüni alyp bilmeýär. Tersine, onuň içki gan akmanyň ýüze çykmagyna sebäp bolmagy ahmal.

Ýürek-damar keselleriniň öňüni almak maksady bilen öz syrkawlaryna  aspirin bellän lukmanlara şol  syrkawlarynyň kesel taryhlaryny ýene bir gezek gözden geçirmek maslahat berilýär.

... Hemişe şähdiaçyk, mylaýym bolup görünýän Gözeliň bu gün hemme zat gaharyny getirýärdi. Ol jorasy Jahana demi-demine sygman, janygyp gürrüň berýärdi:

-Şu gün hiç keýpim ýok. Düýn ýadap öýe özümi atdym. Adamym ýagdaýymy hem soramady. Göwni bir ýaly. Çagalarym hem diýenimi edenok. Üstesine işde-de edenim ugruna bolanok. Başlyk işler bilen howlukdyryp alyp barýar. Hemme zadyň üstüne, kelläm agyryp, endam-janym kül owram bolup barýar. Duran görgüçilikdä...

Öz jorasyny gowy tanaýan Jahan ýylgyrdy-da:

-Bolýala Gözel, köşeşsene. Juda beýle hemme zat erbet hem däl ahyryn. Hemme zat düzeler.

Ýogsa-da, seniň aýbaşyň başlanmagyna näçe gün galdy?- diýip, duýdansyz soragy berdi.

-Aýbaşymy? 3-4 günden gelmeli. Näme üçin soradyň?- diýip, Gözel gözüni tegeledi...

Bu kesel ýuwaş-ýuwaşdan assyrynlyk bilen gelýär. Hemme zat birdenkä peýda bolýan gowuşgynsyzlykdan ýa-da bogunlardaky çalaja duýulýan agyrylardan başlanýar. Mysal üçin, siz käwagt oturmakçy bolanyňyzda ýa-da basgançakdan düşmekçi bolanyňyzda, dyzyňyzda sanjy duýýarsyňyz. Hawa, diňe aşak düşeniziňde, ýokary galanyňyzda däl. Ine, şu alamatlar osteoartroz keseliniň ilkinji alamatlarydyr. Bu alamtlar ilkibaşda gaty bir bildirip-de durmaýar. Saklanyp, demiňizi biraz dürsäniňizden soň agyry wagtlaýynça goýberýär. Emma soňabaka agyrylar hatda oturgyja oturjak bolanyňyzda-da peýda bolar. Bu agyrylar gijelerine has hem güýjeýär.

Osteoartroz keselini bejerip bolmaýar. Ýöne onuň ösüşini togtadyp ýa-da haýalladyp bolýar. Osteoartrozyň döremeginiň belli bir sebäbi ýokdur. Adam garradygyça, onuň organizminde bolup geçýän alyş-çalyş prosessleri üýtgeýär. Munuň netijesinde kekirdewükler gurap, döwülegen, çat atagan bolýarlar. Olar ýukalýar, käwagt bolsa düýbünden ýitip gidýärler. Bulary bary kentlewükleriň «könelişmegi» bilen düşündirilýär. Şunuň bilen birlikde süňk dokumalary hem üýtgeýärler. Bogun süňkleriniň gyralarynda «osteofitler» diýip atlandyrylýan ösüntgiler peýda bolýar. Halk arasynda olara «duz ýygnanmasy» hem diýilýar. Süňkleriň dykyzlyk ýagdaýy peselýär. Olar organizmdäki garmonal bozulmalarynyň netijesinde kalsini ýitirip, örän port bolýar. Şeýlelikde, osteoartroz keseli döreýär.

Siz kimdir biriniň: «Tekiz ýerden barýarkam büdräp, aýagymy döwdüm», «Ýerimden turjak bolanymda, topugym çat açdy» diýenlerini, belki, eşidensiňiz. Biz çagalyk döwründe agaçlardan ýa-da haýatlardan bökenimizde, hiç ýerimiz döwlüp-ýenjilmeýärdi ahyryn. Eýsem indi näme üçin şeýle ýagdaýlar ýüze çykýarka? Näme üçin uly ýaşyndaky adam çalaja büdräýse-de, onuň elini ýa-da aýagyny gipse salmaly bolýar?

Bu adamyň süňkleriniň wagtyň geçmegi bilen inçelip, öz berkligini we çeýeligini ýitirýändigi zerarly bolýar. Belli bir şertlerde adamyň süňklerinde üýtgeşmeler ýüze çykyp, olar gubka ýaly bolýarlar. Süňkleriň düzümindäki kalsiý ýuwlup çykarylýar-da, olarda öýjükler emele gelýär. Bu ýagdaýyň birnäçe sebäpleri bardyr. Bu organizmdäki alyş-çalyş prosessiniň bozulyp, kalsiniň özleşdirilmeýän ýagdaýy bolup bilýär. Şeýle ýagdaýlar adamyň organizminde garmonlaryň deňagramlygynyň bozulmagynyň netijesinde, dowamly arakhorlugyň, çilimkeşligiň ýa-da iýmit siňdirişiň bolzulmalarynyň netijesinde hem bolup bilýär. Bu ýagdaýa оsteoporoz diýilýär. Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň (BSGG) maglumatlaryna görä, ýer ýüzündäki ilatynyň arasynda  osteoparoz süňk keselleriniň iň ýaýran görnüşidir.

Kölge diýip saýaladym,

Turup görsem tylla saçyň.

Aňabilmän, köp oýladym,

Tutup görsem, tylla saçyň.

Mollanepes

Türkmen medeniýetinde saç gyz-gelinleriň buýsanjy, görki hasaplanylýar. Emma gynansak-da, käwagt köp zenanlar saç düşmesi ýaly ýagdaýlara sezewar bolýar. Eger siz hem şular ýagdaýa düşen bolsaňyz, onda şu makalamyz siz üçin peýdaly bolar diýip umyt edýäris.

Biziň hemmämiz, sagdyn çagany dünýä indirmekde enäniň esasy, möhüm orny eýeleýänligini bilýäris... Ene çagany 9 aý (has takygy 10 akuşer ayy - 40 hepde - 285 gün) göterýär, ony uly güýç sarp edip dogurýar... Soňundan hem ene bilen çaga aýrylmaz fiziki we psihiki gatnaşykda bolýar.

Her bir ene geljekki göwrelilige taýynlanýar. Lukmanyň gözegçiliginde bolup, saglygyny dikeldýär. Göwreli wagty köp barlaglardan geçip, aýallar maslahathanasynda lukmanlaryň gözegçiligi astynda saklanýar.