5-nji synpa ýaňy geçipdim. Täze bellenen türkmen dili we edebiýaty mugallymymdan ilkinji bäşligi aljak bolup öý iş berlen uzyn goşgyny ýat tutup bardym. Uly hyjuw we tolgunma bilen öňe çykyp, potolokdan gözümi aýyrman, goşgyny labyzly aýdyp berdim. Özümden göwnüm hoşdy. Sapagyň soňunda ýyrşaryp, mugallyma baha goýdurmaga gündeligimi berdim. Olam çala ýylgyrdy-da: "Gynansamam mende saňa baha ýok. Potologa aýdyp berdiň. Goý mynasyp bahanam şol goýsun" diýip, otagdan çykyp gitdi. Şodur-şodur potolok bilen aramy üzdüm.

Indi görüp otursam, asyl şol mugallymym meni glossofobiýa uçramakdan goran ekeni.

Wagtyndan öň döreýän eýakulýasiýa (dölüň zyňylmagy) dünýäniň dürli ýurtlarynda has ýaýran bozulmalaryň biri bolup, dölüň bolmaly wagtyndan has ir zyňylmagy bilen alamatlandyrylýandyr. Erkek adam öz durmuşynda bir gezek hem bolsa ir dörän eýakulýasiýa ýagdaýyna sezewar bolandyr, ýöne bir gezek bolan şowsuzlyga üns beren hem däldir. Eger dölüň ir zyňylmagy kadaly ýagdaýda bolup geçýän bolsa, erkek adamyny alada goýup, ruhy gamgynlylygyň, özüňe ynamsyzlygyň döremegine getirip biler.

Tomus günleriniň gelmegi bilen biziň her birimizde suwa ýakyn bolmak, suwa düşüp öz bedeniňi sowatmak we suwuň şypa beriji häsiýetinden peýdalanmak islegi döreýär. Ynha sonda, biz ýörite gurnalan suw howuzlaryna barmaga ymtylýarys. Ýöne olardan peýdalanan wagtyňyz hem saglyk üçin zyýanly ýagdaýlaryň döräp biljekdiginden habarly bolmalydyr.

Ýörite gurnalan suw howuzlarynda biziň saglygymyza zyýan ýetirip biljek ilkinji howplaryň biri hem kömelekli ýokançlyklardyr. Olar esasan keratomikoz ýa-da dermatomikoz ýokançlyklary bolup, deriniň üstüni ýa-da onuň aşaky gatlaklaryny hem şikeslendirip bilýändirler. Köplenç dabanyň kömelekli ýokançlygy duş gelse hem, onuň dyrnaklary we saçlary şikeslendirýän halatlary hem az bolanok.

Köpçülikde el telefonda gürleşende özüni ker bilen gürleşýän ýaly alyp barýanlara duşmadygymyz ýok bolsa gerek. Şeýle ýagdaýlarda köpümiz ýylgyryp oňýan bolsak, köpümiziň rahatlygymyz bozulýandyr. Köpümiz biygtyýar ol kişiniň gürrüňlerine ünsümizi berýändiris. Köpümiz bolsa içimizden zeýrenýändiris. "Ker bilen gürleşýän" adam bolsa töwereginden bihabar gürrüňini dowam etdirýändir.

Aramyzda näçämiz şeýle wakalardan täsirlenip, öz telefonda gürleşme ýollarymyzy derňewden geçirýärkäk? Näçämiz özümizi telefon ulanmakda kämil diýip hasaplaýarkak? Eýsem, siz telefon ulanmagyň hem öz edebi düzgünleriniň (etika) bardygyndan habarlymysyňyz?

BMG-nyň 2014-nji ýylda beren hasabatyna görä, bu gün dünýä ilatynyň 54%-i şäherlerde ýaşaýar. Merkezi Aziýanyň 65.5 milliondan gowrak ilatynyň 43.8%-i şäher sebitlerinde ýaşaýarlar. UNDESA-ň çaklamasyna görä, 2050-nji ýyla çenli Merkezi Aziýanyň ilaty 80 milliondan geçip, onuň 55.2%-i şäherlerde ýaşar. Bu ösüşe, ýagny adamlaryň köpçülikleýin şäherlere ýa-da şäher sebitlerine göçmegine, ýaşamagyna we işlemegine urabanizasiýa diýilýär. Şäherler dürli ugurlar boýunça öz mümkinçilikleri bilen, galybersede şäheriň dolandyrylmagy üçin gerekli iş ýerlerini doldurmak üçin ilaty oba ýerlerden özüne çekýär. Adamlaryň şäherlere göçmekleri bolsa, goşmaça lukmançylyk hyzmatlaryna bolan talaplary, islegleri artdyrýar, arassaçylyk, sanitariýa bilen bagly meseleleriň ýuze çykmagyna sebäp bolýar. Bu bolsa öz gezeginde jemgyýetde saglyk bilen bagly kynçylyklary, ýaramaz ýagdaýlary döredýär.

Ýene-de diýdiler: "Ulalyp ýaşyň
Garaja gyl bilen basyrlar döşüň"
"Döşüňe bitýänçä şol gyl – diýdiler,
Günäňi geçerler, ogul!" diýdiler.
"Döşüňe bitensoň şol gyl – diýdiler,
Döşüňe mynasyp bolgun diýdiler".

Hawa, gyzlaryň gurjak, oglanlaryň bolsa aşyk oýnamasyny goýbolsun edýän ýetginjeklik döwri bilen tanyş dälimiz ýok bolsa gerek. Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň bellemegine göra, 10-19 ýaş aralygyndaky gyzlary we oglanlary ýetginjek diýip hasap etmek bolar. Adamyň durmuş basgançaklarynyň (çagalyk, ýetginjeklik, ýigitlik, garrylyk) her biriniň hem özüne ýetesi ruhy, fiziki we sosial hupbatlary bolýar. Ylaýtada, ýetginjeklik döwri iň agyr geçýäni diýlip hasaplanylýar. Çünki bu döwürde ynsan çagalykdan ymykly çykyp, jogapkärçiliklerden doly, şahyryň aýdyşy ýaly, ýalňyşlyklarynyň bagyşlanmasy bes edilip, her adiminiň derňeljek ululyk dünýäsine gadam basýar.

Siz myhmançylyga barýarsyňyz, ýöne köwşüňizi çykarmana ýaýdanýarsyňyz. Her gezek siz köwşüňizi çykaranyňyzda özüňizi oňaýsyz duýýaňyz. Ondan başga-da, aýakdaky deriň ysy siziň köwşüňize hem siňdi. Eger aýak ýakymsyz yslanýan bolsa näme etmeli?

Aýaklar näme üçin yslanýar?

Aýaklardan deriň bölünip çykmagy bu tebigy ýagdaýdyr, ýöne käbir adamlarda dürli sebäplere görä deriň bölünip çykmagy ýokarlanýar.

Aýaklarda müňlerçe der çykarýan mäzleri bolup, olar günüň dowamynda 200 ml çenli der işläp çykarýarlar. Eger siz işjeň durmuş ýörelgelerini alyp barýan bolsaňyz, sport bilen meşgullanyp, hemişe aýak üstünde bolsaňyz, aýaklaryň "gyzmagynyň" öňüni almak üçin deriň bölünip çykmagy has hem ýokarlanýar. Barlaglaryň görkezişi ýaly, deriň düzüminiň köp bölegini suw, azotly maddalar, dürli ýag turşylyklary we holesterin düzýär. Haçanda hiç hili bozulmalar ýüze çykmaýan ýagdaýlarynda, der bilen döreýän kynçylyklar bolmaýar, çünki der yssyz bolýar.

Masturbasiýa (onanizm) – seksuallyk jähtden özüňi alyp barmagyň görnüşi bolup, lezzet almak üçin öz jynsy agzalaryňy (ujydy, kinnigi we jynshanany) gyjyndyrmaga gönükdirilendir.

Biz masturbasiýa endigine jemgyýetiň garaýşy we ol barada umumy häsiýetnamany saýtymyzda ýerleşdirlen "Masturbasiýa: peýdalymy ýa-da zyýanly?" atly makalada beýan edip geçipdik.

Masturbasiýa ýetginjeklik döwründe, uly adamlarda jynsy gatnaşyklardan saklanmagy talap edýän ýa-da onuň geçirilip bilinmeýän halatlary seksual dartgynlylygy ýeňip geçmäge kömek edýän bolsa hem, endige öwrülip, adamyň durmuşyna berk ornaşmagy onuň kesele öwrülendiginden habar berip biler.

Elbetde, jynsy gatnaşyklary hemişe islemek ýagdaýy hem, edil oňa isleg bildirmezlik ýaly bozulmalara degişli edilýändir. Ýöne bu gatnaşyklara günüň dowamynda 5 gezege çenli isleg bildirme ýagdaýy bilen deňeşdirlende, jynsy höwesiň ýitmegi has ýygy duş gelýändir.

Seksologlaryň bellemegine görä, höwesiň ýitmeginiň sebäpleriniň anyklanylmagy, ony döretmegiň çärelerini tapmaga kömek edip biler.

Stress

Emosional dartgynlylyk ýagdaýynda adam jynsy gatnaşyklaryndan başga hemme işleri, gündelik endiklerini ýerine ýetirip bilýär. Stress bagtlylyk gormonlarynyň bölünip çykyşyny togtadyp, jynsy höwesi duýmakda bökdençlik döredýär. Ruhy dartgynlylyga getirýän sebäplere garamazdan: işdäki kynçylyklar, öý-hojalyk aladalary ýa-da ýakynlaryň bilen tersleşme − şeýle aladalardan hemişe adamyň seksual durmuşy "ýitgileri" çekip bilýändir. Strese getirýän sebäbi aradan aýryp, jynsy höwese bolan islegi dikeldip bolar.