Adam ömrüniň her bir döwrüne özboluşlylyk mahsusdyr: bäbeklik, çagalyk, ýetginjeklik, jahyllyk...  Türkmenlerde aýdylyşy ýaly, her döwür – bir döwürdir. Döwürler bir - birinden tapawutlanýarlar, her bir adam olary başdan geçirýär, her döwürde-de onuň duýgulary, dünýä garaýşy kämilleşýär.

Ýetginjeklik döwrüniň hem özüne mahsus aýratynlyklary bardyr. Bu döwür adamyň çagalykdan kämillige geçýän wagtydyr. Elbetde, ýetginjeklik adam ömrüniň, ýaşaýşynyň iň çylşyrymly döwrüdir, onuň özboluşly aýratynlyklary bardyr.

Tomus pasly iň köp garaşylýan pasyllaryň biridir. Bu döwürde köp adamlar dynç alşa çykýarlar, wagtlarynyň aglaba bölegini öz ýakynlaryna bagyş edip bilýärler; maşgala agzalary ýa-da dost-ýarlary bilen deňziň ýakasyna gidip, dynç almaga mümkinçilik döreýär.

Deňziň aýna ýaly dury suwy, sergin şemal, arassa howa, daň ýa-da agşam şapagy — bularyň bary adamlaryň rahatlanyp, oňat dynç almagyna ýardam berýär. Deňze ilkinji gezek dynç almaga barýanlar şeýle şertlerde juda rahatlanýar-da, gün şöhlelerine meýmiräp, gün ýanyklaryna sezewar bolýan ýagdaýlary seýrek däl. Eýsem deňiz ýakasynda ýa-da islendik ýerde derini gün şöhlelerinden goramak üçin haýsy çäreleri görmeli?

Tomus möwsümi ajaýyp möwsümleriň biridir. Köp adamlar, aýratyn-da mekdep okuwçylary  bu möwsüme sabyrsyzlyk bilen garaşýarlar, sebäbi okuw ýyly tamamlanýar, süýji ir-iýmişler, gök önümler bol bolýar, howuzlarda suwa düşüp bolýar. Tomsuna diňe çagalar däl, eýsem ulular hem howuzlarda, deňizde, derýalarda suwa düşüp, güneşlemegi halaýarlar. Emma siz tomsuň bereketli güneşiniň astynda çendenaşa köp güneşlemegiň gün ýanyklaryna, hatda deri kesellerine sezewar edýändigini bilýäňizmi? Dogry, günüň ultramelewşe şöhleleri peýdaly, olar adamyň bedenindäki alyş-çalyş işleriniň amala aşmagyna ýardam berýär, deride gan aýlanyşygyny gowulandyrýar. Ýöne günüň şeýle peýdaly täsiri üçin bary-ýogy 15 minut ýeterlikdir.

Tomus aýlary gün şöhleleri biziň birnäçämizi çoýup, keýpimizi göterse, käbirimiziň saglygyna zyýan ýetirip, "urup" hem bilýär.

Gün urmalar ýylylyk urmanyň aýratyn görnüşi bolup, gün şöhleleriniň gönüden-göni beýnä  täsir etmeginiň netijesinde ýüze çykýar. Beýniniň aşa gyzmagy sebäpli onuň gan damarlary giňäp, beýniniň gan bilen doluşmagy bolup geçýändir. Onuň netijesinde beýniniň çişmegi ýüze çykýar. Uly bolmadyk gan inmeler merkezi nerw ulgamynyň işine şikes ýetirip bilýändir.

Itburun (lat. Roza) – bägüller maşgalasyna degişli ýabany ösýän ösümlikleriň bir görnüşidir. Hybrid Musk Roses – itburnuň dekoratiw görnüşidir. Ol ýarym ýalpyldyly galyň ýaprakly, goýy gyzyl ýaş baldajykly bolýar. Miweleri gyzyl reňkli.

Itburnuň Buff Beauty, Felicia we Penelopa görnüşlerini derman hökmünde ulanmaklyk maslahat berilýär. Itburnuň Roza Moýýezi görnüşi Hytaýdan gelip çykandyr. Onuň Geranium atlysy açyk gyzyl gülli we miweli bolup, giňden ulanylýar.

Atgulak – iň gadymy derman otlarynyň biri. Onuň mundan 3000 ýyl ozal Hytaý lukmançylygynda ulanylandygy barada maglumatlar bar. Gadymy grekler we rimliler hem atgulagyň tohumyny içgeçmelerde, aşgazanyň, içegäniň sowuklama kesellerinde şypa berýändigini bilipdirler. Gippokrat, Galen ýaly gadymýetiň meşhur lukmanlary hem atgulagy ulanypdyrlar. Lukman Hekim (Awisenna) dürli ýaralary bitirmekde atgulagyň örän peýdalydygyny belläpdir. Ol atgulagyň ýapraklaryny ýara bitiriji we gan akmalary togtadýan serişde hökmünde ulanypdyr.

Halk içinde atgulagyň ýara bitiriji häsiýeti barada şeýle rowaýat bar:

Häzirki zaman jemgyýetinde irki, islenilmedik ýetginjeklik göwreliligi köp duş gelýän hadysa öwrüldi. Ýetginjegiň özi we maşgalasy üçin duýdansyz, pajygaly, alaçsyz bolup görünýän bu ýagdaýyň döremeginiň aňarsynda, medisina we terbiýeçilik jähtinden çözülmeli meseleleriň ýatanlygyny bellemelidir.

Her ýyl dünýäde 13-17 ýaş aralygyndaky gyzlaryň 5-10%-i göwreliligi başdan geçiryärler.

Ýetginjeklik göwreliligi ABŞ-da has hem ýygy duş gelýär – 1 mün. ýetginjek gyzlara 114 sany göwrelilik ýagdaýy duşýar. Bu görkeziji Niderlandiýada pesdir – 1 mün. gyza 10 göwrelilik ýagdaýy duş gelýändir.

Ösüşiň hemme taraplaryny öz içine alýan, hil taýdan üýtgemeler bu döwrüň esasy aýratynlygy bolup durýandyr. Bedeniň anatomki we fiziologiki üýtgemeleriniň aňyrsynda psihologiki özgermeleriň çylşyrymly utgaşmasy ýatýandyr. Şu gezeklikçe, biz ýetginjeklik döwründe başlanýan fiziologiki üýtgeşmelerden söz açarys.

Pubertat (latyn. pubescere - gyl bilen örtülmek) – bu termini irki ýetginjeklik döwründe ýüze çykýan fiziologiki üýtgemeleri atlandyrmak üçin ulanýarlar. Şol özgermelerden ugur alsaň, bu döwür gyzlarda 11-14,5 ýaş, oglanlarda 13-16 ýaş aralygynda başlanýandyr. Günbatar medeniýetinde çagalykdan ululyga geçmek döwri 12-20 ýaş aralygy öz içine alýandyr.

Dermanlyk otlardan taýýarlanylýan çaýa goşulýan gülleriň arasynda iň giňden ulanylýanlaryň biri-de çopantelpekdir. Çopantelpek çaýy örän belli bolany sepäpli, ony dükanlarda-da, dermanhanalarda-da satyn almak mümkin.

Çopantelpek köşeşdiriji serişde hökmünde ukusyzlykda, aşa duýgurlyk ýagdaýlarynda ulanylýar. Bu derman oty rahatlandyryjy häsiyete eye bolup, kiçi çagalar üçin, uzak wagtlap dartgynly emosional ýagdaýda bolanlar üçin hem peýdalydyr. Çopantelpek iň howpsuz derman ösümlikleriň biridir.

Ählimize belli bolşy ýaly, uky sagdynlygyň , şähdaçyklygyň we görmegeýligiň çeşmesidir.

Uky adam beýnisiniň sagdyn işi üçin hem wajypdyr. Ol rahat bolmalydyr. Munuň üçin biynjalyk ukynyň peýdasy ýokdur. Adamyň beýnisi dartgynly bolýar, dynç alyp bilmeýär. Biz bolsa özümizi ýadaw, asla ýatmadyk ýaly duýýarys.

Adamlaryň köpüsi ukusyzlykdan zeýrenýärler, uky dermanlaryny ulanýarlar. Derman serişdeleri az-kem haýyr edýärler. Emma olara öwrenişilse, olaryň täsiri peselýär, uky biynjalyk bolýar.