Diş eti sagdyn bolmasa dişler sagdyn bolup bilermi? Ýok! Sebäbi hut diş eti dişleriň köküniň dolagy bolup durýar, onuň nemli bardasy bolsa goraýjy faktorlary işläp çykarmak bilen, hemişe agyz boşlugyny kesel dörediji mikroblardan gorap durýar. Uzaga çekýän diş etiniň keselleri syrkawlarda agyryny döredip, agzyndan ýakymsyz ysyň gelmegine we netijede dişiniň gaçmagyna eltýär. Diş etiniň keselleriniň içinde iň köp duş gelýäni parodontoz keselidir.

Parodontoz – dişleriň iýmitlenmeginiň bozulma(distrofiki) keseli bolup, äňiň we parodontyň (diş köküni gurşap alýan dokuma) süňk dokumasyna şikes ýetirýär. Ol dokumalaryň iýmitlenmeginiň, gan bilen üpjün edilmeginiň, mineral alyş-çalşyň we ýok bolan öýjükleri ýaňadan dikeltmek ukybynyň (regenerasiýasynyň) bozulmagyna eltýär.

Garrylyk adam ömrüniň bir döwrüdir.  Adamyň ýaşy ulaldygyça, garrylyk hem şoňa görä ýakynlaşýar. Elbetde bu biologiki prosessdir. Ýöne garyllyga, garramaklyga  bolan garaýyş her bir adamda aýry-aýry bolýar.

Garry ýa-da gartaşan adamlaryň jemgyýet üçin peýdalydygy ýa-da  olaryň  gerekmejek ýükdigi baradaky jedelleriň çözgüdini alymlar, lukmanlar, şahyrlar, pelsepeçiler tapmaga synanyşýardylar. Pikirler dürli-dürlüdi. Käbiri garrylygy adam ömrüniň ajaýyp, kämil bir döwri hasaplasalar, beýlekiler oňa sustupeslik bilen garaýardylar.

Bu ýagdaý hemme aýallarda duş gelýär diýýärler. Ony aýallaryň ikilenç jynsy alamatyna degişli edip, bolmaly adaty ýagdaý hasaplaýarlar. Ýöne bedende ol alamatyň bolmazlygy üçin her aýal elinde baryny edýär. Elbetde, gürrüň sellýulit barada gidýär. Eýsem sellýulit näme we ondan dynmak mümkinmikä?

Deriasty ýag gatlagynyň (gipodermanyň) zeperlenmegine sellýulit diýilýär. Gan aýlanyşygynyň we limfanyň (beden suwuklygy) haýallamagy gipodermada suwuklygyň saklanmagyna getirýär. Bu bolsa ýag öýjükleriniň daşynda çişginliligi emele getirip, olarda ýaglaryň we zäherleriň toplanmagyna sebäp bolýar. Bedeniň zeperlenen ýerlerinde hemme alyş-çalyş ýagdaýlary bozulyp, ýag öýjükleriniň daşynda birleşdiriji dokumanyň we düwünleriň emele gelmegine getirýär. Olar öz gezeginde gan we limfa damarlaryny basyp, alyş-çalyş ýagdaýlarynyň bozulmalaryny has hem beterleşdirýär.

Masturbasiýa (latynça manus – el + tubare – howsala salmak) – şahsyýetiň öz bedenindäki erogen (duýgur) nokatlary gyjyndyrmak arkaly jynsy islegini kanagatlandyrmagyň bir görnüşidir.

Birek-biregiň erogen nokatlaryny gyjyndyrmak arkaly hem özara masturbasiýa geçirip bilinýär. Bu ýagdaý esasan gomoseksualistlerde duş gelýändir.

Masturbasiýa onanizm ady bilen hem bellidir. Jynsy islegi kanagatlandyrmagyň bu görnüşine dürli döwürlerde  dürli jemgyýetlerde garaýyşlar dürli-dürli bolupdyr. Adamzadyň taryhynda masturbasiýa jemgyýetiň döremegi bilen ýüze çykyp, ol jynsy kämillige ýetilýän ýaş bilen sosial jähtden jynsy gatnaşyklary başlamak ýaş aratapawudynyň ululygy sebäpli ulanylypdyr.

Näme üçindir saçyň selçeňleşmesi we düşmegi diňe erkek adamlarda duş gelýän kynçylykdyr öýdülýär. Hakykatdan hem, saçyň köp düşmegi aýallary hem az alada goýmaýar. Eger erkek adamlarda saçyň düşmegi genetiki töwekgelçilik faktorlary ýa-da gormonal üýtgeşmeler netijesinde ýüze çykýan bolsa, aýallarda bu kynçylygyň sebäpleri has hem köpdürli bolup biler.

Zenanlar saçlaryny boýamaga, himiki usul bilen olary buýralaşdyrmaga, fen bilen guratmaga höwesek bolýarlar. Bir tarapdan biz ýylpyldaýan we owadan öwüşgin berýän, rejelenen saçlara syn edip, başgalaryň öwgüsine eýe bolsak-da, beýleki tarapdan ýaramaz täsirler olaryň guramagyna, iýmitlenmeginiň bozulmagyna we kesellemegine sebäp bolup bilýär.

Adamyň ýady gaýtalanmajak, üýtgeşik  bir  täsinlikdir. Ýadyň käbir görnüşleri hatda ýönekeý biröýjükli bedenlerde-de bolýar. Emma ýatkeşligiň kütelýändigine diňe adamlar arz edýär. Ýatkeşligi gorap saklamak, ony berkitmek mümkinmikä diýen soraglar ýüze çykýar.

Ýatkeşlik nämekä?

Ýatkeşlik – bu adam beýnisiniň maglumatlary ýazmaga, saklamaga, zerur bolan ýagdaýynda suratlandyrmaga bolan ukybydyr. Emma maglumatlaryň nädip ýatda saklanýandygy we özleşdirilýändigi barada aýdyň we gutarnykly maglumat ýokdur. Ýöne şonda-da, ynsanyýet günleriň birinde alymlar bu meseläni hem çözerler diýip umyt edýär. Diňe şonda  ýatkeşlik bilen bagly meseleleriň gutarnykly çözülmegi ähtimaldyr.

Zenanlaryň durmuşynda öz geçiş aýratynlygy, alamatlary we getirýän üýtgemeleri bilen aýbaşydan galma döwri uly özgermeleriň başyny başlaýar. Aýbaşydan galma döwri – genetiki nukdaýnazardan meýilleşdirilen, bedeniň adaty ýagdaýy bolup, 45-55 ýaş aralygynda aýallarda aýbaşynyň kesilmegi bilen häsiýetlendirilýär.

Ýaşaýan ýerine, howa şertlerine, milletine we başga faktorlara bagly bolmazdan, hemişe hem bu döwrüň başlanma möhleti üýtgewsiz bolupdyr. Onuň başlanjak wagtyna diňe nerw dartgynlylygyň güýçlenmegi (meselem, uruşlar), sosial- ykdysady şertleriň ýaramazlaşmagy (fiziki we ruhy ýadawlylyk, ýeterlik iýmitlenmezlik) täsir edip bilýändir.

Ukuda hor çekýän adamlar adatça öz horruldylaryny duýmaýarlar. Dürli sesleriň utgaşmasy bilen ýüze çykýan horruldy başgalara azar ýamanyny berip, olar gijeki asuda ukydan mahrum bolýarlar.

Gijeki "aýdymlar" kadaly ukyny bozup, gijäniň içinde birnäçe gezek oýanmaga mejbur edýär. Ýanyndaky adamlara päsgel bermezlik maksady bilen adamlar horruldydan dynmaga ymtylýarlar, ýogsam olaryň özlerini ol kän bir biynjalyk etmeýär. Ýöne köplenç horruldy saglykda düýpli üýtgemeleriň bardygyndan habar berip bilýändir.

Howanyň üýtgemegi her adama dürli-dürli täsir edip bilýändir. Kim güneşli güni halasa, başgalary ýagyşly howany gowy görýärler. Howanyň we klimatyň üýtgemeginiň adam saglygyna ýetirýän täsiri barada maglumatlar gadymy wagtlardan bäri bellidir.

Gadymy hytaý golýazmalarynda: "Bogunlardaky agyry ýagyş ýagyp, güýçli ýel turanda beterleşýär..." diýip, keseliň döremeginiň howa üýtgemelerine baglydygyny belläpdirler.

Alym Paraselsiň bellemegine görä bolsa, "kim ýeliň, günüň, ýyldyrym çakmanyň bedene täsirini öwrenen bolsa, ol keselleriň gelip çykyşyny hem bilýändir".

Biz ukymyzy we dynjymyzy alan, sähdiaçyk adamlar bolsak hem, gözümiziň aşagynda "haltajyklaryň" döremegi bizi näsag we ýadaw görkezip biler. Bu ýagdaý göräýmäge gaty bir düýpli kynçylyklary hem aňlatmaýar, sebäbi biziň hiç ýerimiz agyrmaýar hem-de gijemeýär ahyryn. Ýöne bu ýagdaý köp kosmetiki oňaýsyzlyklary döredip, käwagtlar bolsa saglyk babatda ýüze çykan kynçylyklardan habar berip biler.

Gözüň aşagynda döreýän "haltajyklaryň" emele geliş mehanizmine düşünmek üçin, biraz gözüň anatomiýasyny ýada salmak ýerlikli bolar.

Göz almasy göz hanasyndan ýag gatlagy bilen araçäklenen bolup, ol özboluşly gorag gatlagydyr we göz töwereginiň (periorbital) öýjükli gatlagy diýip atlandyrylýandyr. Gabagyň derisinden ony birleşdiriji perde bolan göz germewi çäklendirip, ýag gatlagyny göz hanasynyň içinde saklamaga kömek edýändir.