Meniň pikirimçe şu ýagdaý köp gelin-gyzlara tanyş: sen iş günüň ahyrynda aýaklaryň ýadawlygyny duýýarsyň. Sen tizräk öýe ýetmegi, köwşüňi çykaryp, aýaklaryňy uzatmak isleýärsiň. Ýöne aýaklaryň ýadawlygy we agyrysy şonda-da aýrylmaýar. Eýsem aýaklaryň ýadawlygyny nähili aýryp bolar? Ynha bu mesele boýunça käbir maslahatlar.

Medisina jähtinden, maşgalany meýilleşdirmegiň soraglarynda, kontrasepsiýa meseleleri möhüm orny eýeleýändir. Abortlaryň aýal bedenine ýetirýän zyýany ikiuçsyzdyr. Ondan soňky ýüze çykýan irki we giçki  gaýraüzülmeler, diňe beden saglygyna täsir etmän, jyns agzalarynyň ýagdaýyna hem zyýan ýetirýändir.

Häzirki döwürde, göwreliligiň öňüni almak üçin dürli kontrasepsiýa serişdeleri we usullary ulanmak dogry hasaplanýar. Olaryň dürlüligine garamazdan, usullaryň hersiniň öz  ulanmaga garşy görkezmeleri,peydalylyk derejesi, kemçilikleri bardyr.

«Eger adam sagdyn bolmagy isleýän bolsa,

ilki bilen keseliň sebäplerinden dynmaga taýyn

bolmalydyr. Oňa diňe şonda kömek edip bolar».

Gippokrat

1. PSIHOLOGIÝA. Biziň bedenimiz biziň bilen keselleriň, ýarawsyzlyklaryň we beýleki fiziki kynçylykllaryň üsti bilen gürleşende, ol öz ýagdaýyna üns bermegimizi isleýär. Ol bize durmuşymyzy, hereketlerimizi, pikir edişimizi üýgetmelidigimizi habar berýär. Eger adam öz-özüni ýigrenýän bolsa, ony hiç kim halamaýan bolsa, ol hem adamlary halamaýan bolsa, bu onuň saglyk ýagdaýyna täsir etmezmi? Elbetde eder! Ol öýke-kine, bahyllyk, gorky, gahar-gazap ýaly heläkleýji duýgularyň girdabyna düşer. Eger adam şeýle duýgulardan saplanmak islemese, onuň sagdyn bolmaga asla-da mümkinçiligi bolmaz. Psihologiýa – güýçli sebäpdir. Şonuň üçin-de, ilki bilen şondan başlamaly. Durmuşda ileri tutulmaly zatlary saýgarmaly. Özüňi söýmegi öwrenmeli. Öz ýakynlaryňy söýmeli, olaryň gadyryny bilmeli. Durmuşyň her pursatyna şatlanmaly. Çünki geçen gün hiç haçan gaýdyp gelmez. Her bir ýaşan günüňe şükürli bolup, gelejege umyt bilen garamaly. Hiç haçan hiç bir ýagdaýda umytdan düşmeli däl.

Häzir  biziň durmuşymyzy kompýutersiz göz öňüne getirmek mümkin däl. Kompýuterde biz işleýäris, öz gerekli maglumatlarymyzy rejeläp saklaýarys, onuň kömegi bilen aýdym diňleýäris, kino görýäris, oýunlar oýnap, işden boş wagtymyz dynç alýarys.

Biz kompýuter bilen işläp, belli bir kada-düzgünleri berjaý etmedik ýagdaýymyzda, gözümize uly agram düşýänligini ýatdan çykarmaly däldiris.

Kompýuterde uzak wagt işlemek netijesinde, ýüze çykýan görüş ýadawlylygy, medisina edebiýatynda “kompýuter görüş sindromy“ diýip atlandyryldy. (mundan beýläk gysgaça KGS diýeris).

Beden saglygy hemmelere gerek, gymmatly, satyn alyp bolmajak baýlyk bolup durýar. Ýöne aýallara saglyk has hem gerekdir.  Erkekler bilen deňeşdirlende, aýal maşgalanyň bedeni dürli faktorlara durnukly bolsa-da, ol öz ömründe  uly fiziologiki üýtgeşmelere sezewar bolýandyr. Şol fiziologiki üýtgeşmelere, daşky gurşawyň ýaramaz faktorlary ýa-da sosial kynçylyklar goşulsa, aýal saglygy peselip ugraýar.

Aşakdaky maglumatlar aýallaryň saglyk ýagdaýynyň peselýänliginden habar berýär:

Dişler barada alada etmegi we olary arassalap durmagy ýaşlykdan başlamaly. Dogrusy, dünýä inilenden soň ilkinji günleri başlamaly. Munuň üçin bäbegi her gezek emdireniňizden soň, çygly esgini alyp (esgi hökman örän arassa bolmalydyr), bäbegiň kentlewüklerini süpürmeli. Bu çäre bäbegiň öz ilkinji günlerinden başlap, agyz boşlugynyň arassalygyny duýmagy üçin geçirilýär. Soňra bu çagany diş arassalamaga öwrenişdirmek aňsat bolar. Çaganyň ilkinji dişleriniň peýda bolandan soň,  pamyk bölejigi bilen olardaky örtügi süpürip aýyrmalydyr.

Ýylyň islendik paslynda her bir erkek adama ynamlylyk berýän zat nämedir öýdýärsiňiz? Elbetde, gujur-gaýrat! 

Söýgüli aýalyny garraýança ellerinde götermek isleýän her bir erkek kişi hemişe gujur-gaýratda bolmagyň arzuwandydyr. Kimdir biriniň bu zatlar biderek diýip pikir etmegi hem ahmal. Ýöne onuň bu pikiri düýbünden nädogrudyr!

Adamyň ýaşyna garamazadan, her ýaşda-da berdaşly we çydamly myşsalary edinse bolýar. Alymlar gartaşan myşsalaryň gujur-gaýratyny, işjeňligini agram götermek arkaly saklap bolýar diýip hasaplaýarlar. Bu babatda daşary ýurtly hünärmenler tarapyndan köpsanly barlag işleri geçirildi.

Oňurgalygy döretmek bilen, tebigat oňa ýaşaýyş taýdan wajyp bolan işleri hem ýerine ýetirmegi tabşyrypdyr. Aşaky bölegi çanaklyk süňkleriň arasynda bitişen, ol ýokaryk, kelle çanaga çenli dowam edýär we kelle hem-de eginler üçin uly hemaýat bolup durýandyr. Olaryň hereketlenmegine gatnaşyp, oz gezeginde oňurga ýiligini hem şikeslenmeden goraýandyr. Öz çeýeliginiň kömegi bilen, hemme urgulary we çaýkanmalary azaldyp, beýnini we içki agzalary zeperlenmeden goraýandyr.

Oňurgalyk 33-34 sany oňurgadan ybaratdyr. Olaryň 24 sanysy erkindir. (7 boýun, 12 döş we 5 bil oňurgalar). Galanlary – biri-biri bilen bitişen bolup, iki süňki emele getirýär: türräni (5 oňurga) we türreujy (4-5 oňurga).

Boýun oňurgalary kelläni saklap, onuň dürli hereketlerini amala aşyrmaga kömek edýändir. Döş oňurgalary gapyrgalar bilen birleşip, döş kapasasyny emele getirýändir. Bil oňurgalary oňurgalygyň bil bölegini emele getirýär. Olar iň uly, güýçli we hereketli oňurgalardyr. Çünki olar adamyň hereketiniň 80%-ni amala aşyrýarlar. Bäş sany biri-birine sepleşen oňurgalar türräni emele getirýär. Dört sany bitişen oňurgalar bolsa, ewolýusiýa netijesinde ýok bolup giden guýruk skeletiniň galyndysy bolan türreujyny düzýärler.

Belli bolşy ýaly, göwreliligiň önüni alýan serişdeleri we usullary ulanmazdan, kadaly jyns gatnaşygynda bolýan är-aýal jübütiniň 70-80%-de, birinji 12 aýyň dowamynda göwrelilik ýüze çykýar. Eger şol döwrüň dowamynda göwrelilik bolmasa, onda är-aýal jübütleri önelgesiz hasaplanyp, degişli barlag üçin lukmana ugradylýar.

Bütün dünýäde önelgesizlik uly sosial we medisina kynçylyklaryň hataryna girýändir. Onuň sosial ähmiýetliligi birnäçe faktorlar bilen düşündirilýär:

Oňurganyň osteohandrozy (ýörgünli ady osteohandroz) köp sanly sebäpler bilen şertlenen keseldir. Bu keselde oňurga ara diskleri we oňurga dokumalary zaýalanýarlar.

50 ýaşa golaýlan erkekleriň we aýallryň aglabasy şu keselden ejir çekýärler. Hakykatda bolsa bu kesel has irräk, 35-40 ýaşda biynjalyk edip başlaýar. Osteohandrozda şikeslenme ýagdaýyna myşsalar we içki organlar hem goşulýar. Mysal üçin, boýun oňurgasy agyrýan näsag köplenç kelleagyrydan, başaýlanmadan, gulaklaryň şaňlamasyndan ejir çekýär. Onuň görejinde näsazlyk ýaly nogsanlyklar bolup geçýär.

Oňurganyň döş gapyrga böleginde osteohandrozyň alamatlary ýüze çykanda, dem alyş we ýüregiň işleýşi kynlaşýar. Bil oňurganyň agyrmasy bolsa iýmit siňdirýän organlarynyň işini kynaldýar, böwrekleriň näsaz işlemegine getirýär, jyns höwesini peseldýär.