Anoreksiýa – işdäniň bütinleý kesilmegidir. Bedeniň iýmit kabul etmäge talaby bolan ýagdaýynda hem, işdäniň bolmazlygy iýmiti kabul etmäge mümkinçilik bermeýär. Berhiz tutýan aýal we gyz maşgalalaryň takmynan 15%-i anoreksiýa meňzeş ýagdaýa özlerini ýetirýändirler. Bu kesele esasan ýetginjekler, has hem ýaş gyzlar ýygy sezewar bolýarlar. Ýöne häzirki wagtda ol ýagdaýyň oglanlaryň arasynda hem ýygy duş gelýändigi bellenilýär. Çünki häzirki zaman modalar dünýäsiniň talabyna eýermäge ymtylýan ýaş gyzlar we oglanlar has horlanmaga çalşyp, iýmiti kadaly kabul etmekden boýun gaçyrýarlar, her iýilýän iýmiti gramlap hasaplamaga çalyşýarlar.

Saglyk redaksiýasy Körler we kerler jemgyýetiniň (TKKJ) Merkezi Müdirliginiň Guramaçylyk-köpçülik bölüminiň müdiri bilen söhbetdeş boldy.

Söhbetdeşlik gysgaldylyp alyndy.

Saglyk: Siz kimler üçin döredilen?

Gürrüňdeş: Türkmenistanyň körler we kerler jemgyýeti (TKKJ) görüş we eşidiş taýdan maýyplygy bolan adamlar üçin döredilen. Biz Türkmenistanda iň irki açylan jemgyýetçilik guramalarynyň biri bolup, 1932-nji ýyldan bäri hereket edýäris. 1932-nji ýylda Halk Komissarlar Soweti Körler Jemgyýetini gurmaklyk barada karar kabul edýär, emma bu jemgyýet agza sanynyň ýetmezçiligi sebäpli 1934-nji ýylda ýapylýar we Körler we Kerler Jemgyýetine öwrülýär. Jemgyýetiň Tertipnamasyna görä, biz 18 ýaşdan ululary jemgyýete kabul edýäris. Häzirki wagtda jemgyýetimizde 3328 agza bar.

Sünnet geçirme käbir milletleriň wekilleriniň arasynda ýörgünli bolup galýar. Ony geçirmegi her maşgala öz maşgala, dini ynançlaryna görä kesgitleýär.

Sünnet etmek (oňa lukmançylykda "sirkumsiziýa" diýilýär) – bu ujydyň pürçügini onuň kellejiginiň töwereginden kesip aýyrmakdyr. Netijede, sünnet edilen ujydyň kellejigi ýalaňaçlanýandyr. Edil şu alamat bilen sünnet edilen ujyt edilmedikden tapawutlanýandyr.

Adamlar belli bir adamynyň ujydynyň uzynlygyny kesgitlemek üçin dürli deňeşdirmeleri oýlap tapypdyrlar.

Meselem:

↪ Burnunyň uzynlygyna baglylyk;

↪ Daban näçe uly bolsa, ujyt hem şonça uly;

↪ Erkek adamynyň ujydynyň uzynlygyny anyklamak üçin onuň uly barmagyna seretmeli;

↪ Erkek adam näçe uzyn we daýaw bolsa, ujyt hem şonça uludyr.

Ujydyň ululygyna bagly hemme toslamalaryň dogrulygyny geçirlen barlaglar ret edýärler. Ujydyň ululygy diňe nesil yzarlama häsiýetine we endokrin ulgamynyň işjeňligine baglydyr.

Salam Saglyk,

Gomofobiýa nämekä? Daşary ýurtda bolanyňda şu düşünjäni eşitmek bolýar. Düşündirseňiz hoşal bolaryn. Sag boluň.

Gadyrly okyjy,

Siziň soragyňyza jogap hökmünde biz ygtybarly çeşme bolan, halkara Planned Parenthood guramasynyň düşündirişini terjime edip size ýetirmäni makul bildik.

Ýetginjek oglanlaryň aglabasyny ujydyň ululygynyň, uzynlygynyň we ýogynlygynyň nämelere baglydygy baradaky soraglar gyzyklandyrýar. Elbetde erkek adamynyň durmuşynda bu möhüm agzadyr. Köpçülikleýin jemgyýetçilik medeniýetimiz bolsa ujyda degişli belli bir düşünjeleri öňe sürüp, ýetginjekleriň öz-özüne berýän bahasyna ýaramaz täsir edip biler. Erkek adamlaryň pikir edişiçe, ujyt näçe uly boldugyça, ol öz eýesini şonça abraýly edýär we oňa jynsy kuwwatlylygy berýär. Hakykatda bolsa ujydyň ululygy diňe nesil yzarlama we seniň bedeniňdäki erkeklik gormonynyň (testosterona) derejesine baglydyr.

Ilkinji resmi Bütindünýä Braýl Güni 2019-njy ýylyň 4-nji ýanwarynda bellenildi. Häzirki wagtda Braýl elipbiýi körleriň ýazuw ulgamy hökmünde bütin dünýäde kabul edilýär. Ol ähli ýurtda ähli dile diýen ýaly terjime edilen.

Braýl alty nokadyň kömegi bilen harplary, sanlary, hatda saz notalaryny, matematiki we ylmy simwollary şekillendirýär we barmaklar bilen duýmak arkaly okalýar. Braýl elipbiýini 19-njy asyrda fransiýaly Lui Braýl oýlap tapýar. Braýl körlere we görüş ukyby pes adamlara adaty harplarda ýazylýanlara meňzeş kitaplarydyr žurnallary okamaga mümkinçilik berýär. Braýlyň kömegi bilen kör we görüş ukyby pes adamlar başgalar bilen aragatnaşyk edip bilýärler. Bu bolsa olar üçin ylma, erkinlige we deňlige ýol açýar.

Megerem sen masturbasiýanyň (ony "onanizm" diýip hem atlandyrýarlar) nämedigini entek bilmeýän bolmagyň hem mümkin. Ýa-da sen wagtal-wagtal onuň bilen meşgullanýan bolmagyň hem mümkin. Elbetde, sen onuň bilen meşgullanýan bolsaň sende utanjaňlyk duýgusynyň döremegi mümkindir. Sen ene-ataň, doganlaryň masturbasiýa bilen meşgullanýan wagtyň seni görmeginden gorkýansyň. Bu endigiň seniň saglyk ýagdaýyňa zeper ýetirer diýip çekinýänsiň. Köp halatlarda bolsa sen onuň bilen meşgullanýandygyň üçin özüňi günäkär duýýansyň.

Hakykatda bolsa hemme zat seniň pikir edişiňden has ýönekeý we howpsuzdyr.

Bedende goşa bolan agzalaryň (gözleriň, elleriň, aýaklaryň) takyk deň bolmaýşy ýaly, jyns dodaklary hem käwagtlar deň bolman biler. Bu lukmanlar tarapyndan bozulma hasaplanmaýar. Köp halatlarda gyzjagazlarda doga (esasan hem ol wagtyndan öň dogan bolsa) ýa-da jynsy taýdan ýetişme döwründe gormonlaryň täsiri bilen, daşky agzalaryň şikeslenmesinden soň kiçi jyns dodaklary ulalyp, uly jyns dodaklaryň aşagyndan çykyp biler. Lukmanlaryň bellemegine görä, kiçi jyns dodaklaryň ini 5 sm-den uly bolmaly däldir. Köp halatlarda jyns dodaklaryň deň bolman, biriniň ulalmagy, gyza hereket etmäge (welosiped sürmäge, oturmaga, içki eşik geýmäge we baş) päsgelçilik bermese, bozulma hasaplanmaýar we bejergini geçirme hökman hem bolmaýar. Jyns dodaklaryň aşa deň bolman ulalan, gyzy biynjalyk eden halatynda, elbetde lukmanyň maslahatyny almak gerekdir.

Jyns dodaklaryň ulalmagy hirurgiki usul bilen bejerilýändir we gyz diňe 18 ýaşa ýetenden soň geçirilýändir.

Oglan çaga enesiniň içinde ösüp ulalýan wagty ýumurtgajyklary onuň garyn boşlugynda emele gelip, ösýärler. Eger ösüş dogry gidýän bolsa, soňrak ol ýörite gasykdaky "ýodajygyň" üsti bilen ýumurtga haltajygyna düşýär. Çaga doglanda ýa-da doglandan soň 6-8 aýyň dowamynda ýumurtgajyklar öz ýerine düşýändirler.

Eger birnäçe sebäplere görä ýumurtgajyklaryň biri (käwagtlar ikisi hem) öz ýerine düşmän garyn boşlugynda ýa-da gasykda saklanyp galsa, onda lukmana ýüz tutup onuň maslahatyny diňlemek hökmandyr. Sebäbi garyn boşlugynyň temperaturasy ýokary bolup, ol ýerde düşmän "saklanan" ýumurtgajykda erkek öýjükleriniň emele gelmegine ýaramaz täsirini ýetirip biler. Bu bolsa oglanjygyň soňundan önelgesiz bolmagyna getirip bilýändir.

Ýumurtgajyklaryň biriniň ýa-da ikisiniň hem ýumurtga haltajygyna wagtynda düşmedik ýagdaýynda lukmanlar hirurgiki usul bilen bejergi geçirýärler. Bejergi esasan çaga 1 ýaşandan soň geçirilýär.