"Seň ile meňzäsiň gelenokmy? Ählimiz eýýäm durmuşa çykdyk, seňem çykar wagtyň boldy".

“Taşla bu köýnegi, indi gyzlaň hemmesi täze fasonlary geýýäler”.

“O gyz bilen gepleşme, ol başga mekdepden-ä!”

Deň-duşlaryň täsirine ýa-da hatda käwagt basyşyna sansyz mysallar getirmek mümkin. Muňa derek gel, bu meselä azajyk düşünjek bolaly.

Halaýan gyzyňy (oglanyňy) ýakyndan tananyňdan we siziň gatnaşyklaryňyz has ýaýbaňlanandan soň, sende has içgin gatnaşyklary-jynsy gatnaşyklary geçirmek islegi döräp biler.

Mundan öň belläp geçişim ýaly, jynsy gatnaşyklary başlamak biri-birini halaýan ýaşlar üçin örän jogapkärli we olaryň soňky durmuşyny üýtgedip biljek hadysadyr. Bu gatnaşyklara taýyndygyňy sen birnäçe çylşyrymly alamatlaryň, özüňde döreýän özgerişler arkaly duýup bilersiň:

Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy dünýäde ýarym milliard adamda jyns agzalarynyň uçugynyň (gerpes ýokançlygy) bardygyny habar berdi. Täze çaklamalar birnäçe million adamyň agyz uçugy infeksiýasyndan ejir çekýändigini görkezýär. Bu habarlar adamlaryň uçuk baradaky bilimini artdyrmagyň we uçugyň öňüni alyş we bejeriş çärelerini ösdürmegiň zerurdygyny ýatladýar.

2016-njy ýylda dünýäde 15-49 ýaş aralygyndaky adamlaryň 13% töweregi 2-nji görnüşli ýönekeý gerpes wirusy infeksiýasyny (HSV-2) göterýär eken. Bu barada 2016-njy ýyldan soňra maglumat berilmeýär. HSV-2 jynsy gatnaşyk arkaly ýokuşýar we jyns agzalarynyň uçugyna sebäp bolýar. Bu infeksiýa gaýtalanyp bilýär. HSV-2 ýokuşan adamlaryň üçden birinde jyns agzalarynyň agyryly ýaralary döreýär.

Biz öz ýaşaýyşymyzda dürli gatnaşyklary alyp barýarys: ene-ata, dogan-garyndaşlar, boýdaşlar bilen. Biz ulalyp, kemala gelenimizden soň, bizde döreýän halama duýgusynyň täsiri bilen jynsy gatnaşygy geçirmek islegi döräp biler. Bu gatnaşyklar uly jogapkärçiligi talap edýändir.

Aýal bilen erkek adamynyň arasyndaky jyns agzalarynyň galtaşmagy arkaly geçýän gatnaşyga jynsy gatnaşyklar diýilýär.

Dürli ýurtlarda, ol ýeriň medeniýetine, däp-dessurlaryna, dini garaýyşlaryna baglylykda jynsy gatnaşygy başlamaga rugsat edilýän ýaş dürli bolup biler. Ýaşlaryň dürliligine garamazdan, lukmanlar ilkinji jynsy gatnaşyklaryň 18-21 ýaş aralygy geçirilmegini maslahat berýärler.

Belli bolşy ýaly, sosial ulgamlarynyň aragatnaşyk serişdesi höküminde has elýeterli we amatly bolany üçin türkmenistanly ýaşlarynyň arasynda olaryň meşhurlygy günsaýyn artýar. Onuň kömegi bilen ýaşlar diňe biri-biri barada maglumat alma bilen kanagatlanman, eýsem bilmezlikden geljekde özlerini howply ýagdaýlara saljak suratlaryny hem goýýarlar.

Tehnologiýalaryň ösmegi adamzadyň durmuşynda täze mümkinçilikleri we amatlyklary döredýär. Ýöne, hemme taýagyň iki ujynyň bolşy ýaly, bu mümkinçiligi betniýetli maksat bilen hem ulanyp bolýar. Sekstiň hem şuňa mysal bolup biler.

#WaksinalarHemmäPeýdaly

Waksinasiýa – çagalary infeksion kesellerden goramagyň iň zerur we howpsuz çäreleriniň biridir. Öňüni alyş sanjymlary (immunizasiýa, waksinasiýa) – emeli ýol bilen bedene kesellere garşy göreşmek ukybyny berýär. Onuň üçin kesel dörediji bakteriýalaryň we wiruslaryň howply bolmadyk bir bölegi ulanylýar. Waksinasiýa dünýäde çaga ölümini azaltmakda uly rol oýnaýar.

Eger wagtyň geçmegi bilen sende halama düýgusy ýitse, öň hemme kişiden tapawutly, eý görýän adamyňyz bilen nähili gatnaşyklary saklamak başardar?

"Siz halamak duýgusy näme üçin geçip biler?" diýip geň galmagyňyz mümkin. Hemişe bolmasa-da, durmuşda gatnaşyklarda şeýle bolup bilýär: wagtyň geçmegi bilen, sen adamyny ýakyndan tananyňdan soň onuň käbir gylyk-häsiýetlerini halaman ýa-da onuň endikleri seniň gaharyňy getirip, sen olary oňlaman bilersiň ýa-da dünýägaraýşy, durmuşa, geljege seniňki bilen deň gelmeýän garaýyşly bolup biler. Şol ýetmezçilikleriň hemmesi toplanyp, seni öňler halaýan ýigidiňden (gyzyňdan) daşlaşdyryp biler. Sen indi onuň ýanynda özüňi bagtly düýmarsyň, onuň sözlerine, hereketlerine guwanjyň geçer, onuň bilen duşuşyklara islegiň peselip başlar. Belki-de, hyýalyňda seniň häsiýetiňe deň geljek, gyzyklanmalaryňy, pikir-hyýallaryňy paýlaşjak adamyň suratyny döredip hem başlarsyň.

Eger siz biri-biriňizi halap duşuşýan bolsaňyz, onda bu duşuşmalar biri-biriňiz üçin ýakymly, peýdaly, ruhy göteriji bolmalydyr. Duýguly gatnaşyklarda biri-biriň mertebesini peseltmek, üstünden gülmek, biri-biriňde ýüze çykýan kemçilikleri dostuňa ýa-da joraňa aýtmak, düşünişmezlik bolanda paýyş sözlemek ýa-da el galdyrmak (esasan oglanlara degişli) mähirli gatnaşyklary dargadyp biljek hereketlerdir.

Adamlar köplenç "Men seni halaýaryn", "Men ol gyzy söýýärin" diýenlerinde, bu sözleriň aýry-aýry manylary aňladýandygyna üns hem bermeýärler.

Halamak – bu başga adamynyň daşky gözelligine ýa-da adamkärçiligine, içki dünýäsine maýyl bolmak, gyzyklanmakdyr. Bu gyzyklanmanyň täsirinde ýaşamakdyr. Sebäbi ýigidi gyzyň gözelligi, inçe syraty, onuň akyly, mähremliligi özüne maýyl eden bolsa, gyzy oglanyň başarjaňlygy, durmuşa bolan garaýşy, edermenligi, owadan gözleri, saçlary özüne çekip biler. Halaýanlar wagtyň her pursatynda biri-biri bilen duşuşmaga, biri-biriniň ýanynda bolmaga, halaýan adamsyny eşitmäge, onuň hereketlerine şatlyk bilen syn etmäge çalyşýarlar.