Jynsy gormonlaryň işjeňleşmegi we olaryň deňagramlylygynyň wagtlaýyn bozulmagy seniň ýetginjeklik döwrüne mahsusdyr. Gormonlaryň täsirine süýt mäzleri (göwüsler) juda duýgur bolýarlar.

Gyzjagazlarda göwüsleriň ulalmagy 10-12 ýaşdan başlaýar we 11 ýaşdan 25 ýaşa çenli onuň doly emele gelmegi bolup geçýändir. Gyzjagazlarda göwüsleriň emele gelmegi we ulalmagy sanjylaryň ýüze çykmagy bilen geçip bilýändir we lukmanlar tarapyndan bu bozulma hasaplanmaýar. Şeýle hem aýbaşynyň öň ýanynda olaryň agyrmagy we emzikleriň çişmegi bolup biler. Ýöne göwüslerde gatylyklaryň döremegi, ellenilende hereketjeň togalajyk emele çişjagazlaryň duýulmagy, göwsüň üstüniň gyzarmagy, derisiniň üýtgemegi keseliň alamatlary bolup, seniň üçin lukmana ýüz tutmagyň sebäbi bolup biler.

Iki sany meňzeş adam bolmaýar. Her ýetişip barýan gyz maşgalanyň öz beden gurluşy, ýüz keşbi bolýar. Bu göwüsleriň ululygyna we daş durkuna hem degişlidir. Uly göwüsleriň ýa-da kiçi göwüsleriň bolany gowymy? Dogry jogaby berip bolmaýar. Şeýle-de, bir göwsüň beýlekisinden biraz uly bolmagy hem kada hasaplanýar.

Gyzjagaz ulalyp, onuň aýbaşysy gelende jynsy taýdan ýetişmäniň başlanandygyndan habar berýär. Gyzjagaz bu hadysa taýyn bolup, degişli gigiýeniki serişdeler barada habarly bolmalydyr.

Aýal-gyzlaryň arasynda iň belli gigiýeniki serişdeler höküminde tämizlik esgileri (prokladkalary) ulanmak ýörgünli. Olar aýallara öňden belli bolup, öz amatlylygy bilen tapawutlanýarlar. Ýöne soňky onýyllykda gigiýeniki tamponlary ulanmak diňe bir uly aýallaryň arasynda ýörgünli bolman, eýsem ýaş gyzlaryň arasynda hem belli boldy.

Jynsy ýetişme döwründe, gormon üýtgeşmeleri netijesinde deridäki ýag mäzleri has hem işjeň işläp başlaýarlar. Netijede, ýüzde, boýunda, arkada döreýän düwürtikler (olary "akne" diýip atlandyrýarlar) biynjalyklyk döredip biler. Olardan dynmagyň netijeli ýoly – deriňi arassa saklap, dogry iýmitlenmekdir. Eger sende düwürtikler köp bolup, wagtynda aýrylmaýan bolsa, dermatolog lukmanyna ýüz tutmak möhümdir.

Göwrelilik döwründe enäniň iýmitlenişiniň çaga saglygyna edýän täsiri uzak wagtlap dowam edýär. Muňa Niderland Açlyk Derňewi (Dutch Famine Study) aýdyň mysaldyr.

Ikinji Jahan Urşunyň soňlarynda Germaniýa niderland hökümeti tarapyndan gurnalan demir ýol işçileriniň iş taşlaýyş hereketlerine gaýtargy hökmünde Niderlandiýanyň käbir böleklerini gabap alýar. Nemesler gabap alan ýerlerine daşardan iýmit harytlarynyň getirilmegini gadagan edýärler. Gadagançylyk ýatyrylan wagty eýýäm ýowuz gyş başlaýar we daşardan iýmit getirmek henizem arzuw bolup galýar. Birnäçe aýlap adamlar açlykdan ejir çekýärler. Diňe tutuş Ýewropa azat edilenden soňra açlygyň hem soňy gelýär.

Ýetginjek oglanlaryň köpüsi wagtal-wagtal, gijelerine içki eşikleriniň öllenýändigini, ýagny dölüň bölünip çykmagynyň bolup geçýändigini aňlaýarlar. Bu ýagdaýa lukmançylykda "pollýusiýa", halk arasynda bolsa "şeýtan oýnama" diýilýär. Jynsy taýdan ýetişme döwründe oglanlaryň ýumurtgajyklarynda tohum öýjükleriniň uly mukdary işlenilip çykarylýar we jyns agzalarda basyş ýokarlanýar. Şonuň üçin hem, agzalarda basyşy peseltmek üçin köplenç gijelerine pollýusiýa bolup geçýär. Ýetginjeklik döwründe bu kadaly hadysa hasaplanýandyr.

"Oglanlar aglamaýar: sagdyn erkeklik" – bu "White Ribbon" guramasynyň Kanadadaky hem-de Awstraliýadaky şahamçalarynyň bilelikdäki sosial mediýa kampaniýasydyr. Terjimäniň asyl nusgasy.

Terjime eden Jumadurdy Rejebow

Doglan pursatymyzdan başlap, biz öz jynsymyza görä terbiýelenýäris. Hatda akyl ýetirmezden, belli bir jynsyň ösüş ýolundan ýöräp kemala gelýäris. Şol ýoldan çykaýsak welin, ýakymsyz netijeler garaşyp bilýär.

Adatça, dogumlylygy, syratlylygy, ähli şertlerde ýeňişe ymtylmagy, hiç haçan yza tesmezligi, güýçli erki, duýguçyl däldigi, we ulalandaky jynsy kuwwatlylygy üçin oglanlar "hakyky erkek" diýlip taryplanýar. Gyzlardan bolsa, ejizlemek, gerek bolanda kömek soramak, diýlene gulak asmak, belli kärleri saýlamak, we jynsy aýratynlygyny goramak talap edilýär.

Gyzlyk perde jynshana girelgäni ýapýan ýukajyk bardadyr. Ol girelgeden 1-3 sm çuňlukda ýerleşýändir we daşky jyns agzalary içki jyns agzalaryndan araçäkleýändir. Gyzlyk perde myşsa süýumlerinden, gan damarlaryndan we nerw uçlaryndan ýbaratdyr. Birinji geçirlen jynsy gatnaşykda gyzlyk perde ýyrtylýandyr. Perdäniň ýyrtylan ýerine baglylykda agyrylaryň ýa-da gan akmalaryň ýüze çykmagy mümkindir. Eger ýyrtylma gan damarlaryň geçýän ýerine gabat gelse ujypsyz gan akmany (ganjymak nem gatyşyk) syn edip bolar. Ýöne ilkinji jynsy gatnaşykda hökman köp gan akmaly diýen düşünje nädogry bolup durýandyr.

Iki ýyl mundan öň Culture Machine atly Mumbaý şereketi habarlar mediýasynyň baş mowzugyna öwrüldi. Bu şereket zenanlara aýbaşylarynyň ilkinji günlerinde her aýda iki gün jogap berýändigini yglan etdi we Hindistandaky ähli şereketleri şeýle etmäge çagyrdy.

YouGov Omnibus ylmy barlag işiniň netijelerine görä, aýbaşynyň ilkinji günleriniň ynjalyksyzlygyny başdan geçirýän işgär zenanlaryň 57%-i agyrylaryň iş etmekde uly kynçylyk döredýändigini tassykladylar. Her on aýalyň üçüsi başlygyna agyrynyň hakyky sebäbini aýdyp bilmeýär.

Jynsy ýetişmäniň başlanmagy bilen ýumurtgalyklarda her aýda bir tohum öýjügi emele gelýär. Haçanda şol aýal tohum öýjügi spermatozoid bilen tohumlanman ýatga düşende biraz wagtdan dargaýandyr. Şol bir wagtyň özünde hem ýatgynyň içki gatlagy hem sypyrlyp, gan damarlardan gan gelip başlaýandyr. Şeýdip aýbaşy başlanýandyr.