Garybrak ýurtlaryň saglygy goraýyş işgärleriniň ummasyz köp sanlysy baýrak ýurtlara göçüş edýärler – bu bolsa garyp döwletleriň öňden hem haly harap saglyk ulgamlaryny has-da çökerýär. COVID-19 pandemiýasynda saglyk işgärleriniň ýetmezçiligini başdan geçiren baý döwletleriň meselä çäre gözläp başlamagy lukmanlaryň migrasiýasynyň badyny güýçlendirdi.

Nahar duzunyň 40% natriýden ybaratdyr. Natriý – bu adaty öýjükleriň sagdyn saklanmagyna (gomeostaz) hem-de suwuklyk we elektrolit deňagramlylygyny sazlamaga gatnaşýan möhüm ýokumdyr. Şeýle-de, natriý öýjügiň daşyndaky suwuklygyň mukdaryny saklamakda, myşsalaryň we nerw öýjükleriniň kadaly işlemeginde hem-de plazma membranalarynyň içi bilen ýokumly maddalaryň daşalmagynda ähmiýetli rol oýnaýar. Emma, natriý aşa köp mukdarda kabul edilende gan basyşy ýokarlandyrýar we ýürek-damar keselleriniň döreme howpuny artdyrýar – bu BSGG-nyň agza ýurtlaryny duzuň sarp edilişini azaltmaga çagyrýan ilkinji hasabatynda bellenilýär.

Adamyň bilimsizlik ýa-da elýetersizlik sebäpli sanly tehnologiýalary ulanyp bilmezligine "sanly garyplyk" diýilýär. Bütin dünýäde öz jemgyýetlerinde deňlik gazanmak üçin göreşýän aýal-gyzlar sanly garyplyk zerarly hem ägirt uly päsgelçilikler bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. "Bu aýal-gyzlaryň bilim almagyny, bank hasabyna eýe bolmagyny ýa bedeni barada habarly kararlara gelmegini, maşgala eklemegini ýa-da öndürijilikli işgär bolmagyny çäklendirip biler" – diýip, BMG-nyň baş sekretary Antonio Guterres belleýär.

Bütindünýä semizlik federasiýasynyň täze barlagyna görä, 2035-nji ýyla çenli dünýä ilatynyň ýarysyndan gowragy semiz ýa-da aşa semiz bolar. Pes we orta girdejili ýurtlarda semizlik güýçli derejede artýar.

BSGG-nyň täze hasabatyna görä, göwrelilik we çaga dogurmak ölüm töwekgelçilikli bolup, 2020-nji ýylda 287,000 enäniň ölümine sebäp boldy. Bu eneleri goramak ugrundaky tagallalaryň "aladalandyryjy" şowsuzlygyny görkezýär.

Russiýanyň Ukraina çozuş edip başlany bäri Ukrainanyň saglygy goraýyş ulgamlaryna bilkastlaýyn we uçdantutma hüjümler edildi. Bu barada şeýle zalymlygy kanuny jogapkärçilige çekmäge ýol açmagy maksat edinýän täze derňewde bellenilýär.

Adam hukuklaryny goraýjylar 2022-nji ýylyň 24-nji fewraly we 31-nji dekabry aralygynda Ukrainanyň saglygy goraýyş ulgamyna edilen 707 sany rehimsiz hüjümleri hasaba aldylar. Hüjümlere hassahanalary bombalamalar, lukmanlary gynamalar, tiz kömek ulaglaryna ok atmalar we klinikalary talamalar degişli.

Talibanyň ýaragly agzalary kontraseptiwleriň Günbatar döwletleriniň musulman ilatyny azaltmak üçin guran hilesidigini aýdyp we akuşerleri gorkuzyp, Kabul we Mazar-i-Şarif dermanhanalaryndan kontraseptiwleri aýyrýarlar.

"Şu aýyň başyndan bäri Depo-Provera sanjymlary we göwreliligiň öňüni alyş girdejikleri ýaly kontraseptiwleri dermanhanada satmaga rugsat berilmeýär. Zapasdaky kontraseptiwleri hem satmakdan örän gorkýarys" – diýip, kabully dükan eýesi aýdýar.

Her ýylyň 3-nji martynda Bütindünýä Eşidiş Güni bellenilip geçilýär. BSGG bu günde ähli ýurtlary kerligiň we eşidişiň peselmeginiň öňüni almaga we eşidiş idegini ilkinji lukmançylyk kömeginiň aýrylmaz bölegine öwürmegi öňe sürmäge çagyrýar.

Eşidişi pes adamlar daş-töweregindäki sesleri we gürrüňleri sähelçe eşidip bilýärler, kerler bolsa asla eşidip bilmeýärler ýa-da çala eşitseler-de dile düşünmeýärler.

ABŞ-nyň Milli saglyk institutynyň maliýeleşdiren ylmy gözleginiň syçanlarda geçirilen irki synag tapgyrynda TDI-11861 atly dermanyň bir dozasy tohumlanmadan öň we soň spermalary işjeňsizleşdirdi. Dermanyň täsiri 3 sagat töweregi dowam etdi. 24 sagada çenli derman bütinleý täsirliligini ýitirip, täze spermalar kadaly hereket edip başlady.

Dermanyň adamlarda synag edilip başlanmazyndan ozal, ýene ençeme gezek haýwanlarda synagdan geçmesi zerur we meýilleşdirilýär.

Kömelekler daş-töweregimizde, dem alýan howamyzda, elleýän ýerlerimizde, bedenimiziň içinde we daşynda ýaşaýarlar. Emma, immunitetimiz kadaly işlän halatynda, köpümize kömelekli ýokançlyklaryň ýokuşma töwekgelçiligi pes. Kömelekli ýokançlyklaryň aglabasy immuniteti pes adamlara, şol sanda AIW infeksiýasy bejerilmediklere we rak bejergilerini alýanlara, organ transplantasiýasyny geçirenlere ýa autoimmun kesellerine garşy dermanlary kabul edýänlere ýokuşýar. Her ýyl kömelekler bütin dünýäde 13 million ýokançlyga we 1.5 million adamyň ölümine sebäp bolýar.