Ösümlik esasly berhizler ösümliklerden alnan iýmit önümlerinden düzülen berhizleriň dürli görnüşlerini öz içine alýar we olara haýwan önümleriniň örän az mukdary girýär ýa-da haýwan önümleri asla girmeýär. Ösümlik esasly berhizleriň uly bir topary "wegetarian berhizler" ady bilen tanalyp, olarda haýwan önümleriniň käbir görnüşleri ýa-da ähli görnüşleri kabul edilmeýär.

M-mamasynyň halkara derejede ýaýramagyndan bir ýyl soň, BSGG bu ýokanjyň global saglygy goraýyşda adatdan daşary ýagdaý statusyny ýatyrdy.

BSGG waksinalar we bejergiler arkaly wirusa garşy göreşde yzygiderli öňegidişlikleriň gazanylandygyny belledi. Emma, alymlar esasanam Afrikanyň sebitlerinde heniz hem möhüm çeşmeleriň ýetmezçilik edýän ýerlerinde wirusyň gaýtadan ýaýramagyndan howatyrlanýarlar.

BSGG 2025-nji ýyla çenli önelgelik ýaşyndaky aýallarda ganazlygyň (anemiýa) artyşyny iki esse azaltmak üçin ilkinji köptaraplaýyn maksatnamasyny ýola goýdy.

BSGG-nyň iýmit we azyk howpsuzlygy bölüminiň direktory Françesko Branka: "Ganazlygy azaltmak boýunça öňegidişlik haýal we bütin dünýäde meýilleşdirilen global maksada ýetilmedi. Ganazlyk dünýä boýunça 571 million aýala we 269 million ýaş çaga täsir edýän global saglyk meselesidir. 2019-njy ýylda 6 aýdan 5 ýaşa çenli çagalaryň 40%-i, göwreli aýallaryň 37%-i we 15-49 ýaş aralygyndaky aýallaryň 30%-i ganazlyk bilen keselledi. Bu pes we orta girdejili ýurtlarda has giňden ýaýrandyr" – diýip belleýär.

Käbir ertirlik patraklary, garbanalgalar, doňdurylan naharlar we gaplanan süýjüler ýaly, aşa gaýtadan işlenen iýmitleri iýmegiň süýjülik, semizlik we hatda rak keselleriniň ýokary töwekgelçiligi ýaly ýaramaz saglyk täsirleri bilen baglydygyny onlarça ýyl bäri bilýäris. Emma, soňky ylmy barlaglar olaryň aňymyza-da uly täsir edýändigini görkezýär.

5-nji maýda BSGG-nyň COVID-19 bilen bagly jemgyýetçilik saglygyndaky adatdan daşary ýagdaýy soňlamak baradaky karary öwrülişikli pursat boldy. Bu karar döwletlere COVID-19-y adatdan daşary ýagdaý statusyndan aýryp, ony beýleki ýokanç keseller bilen bir hatarda dolandyryp başlamaga wagtyň gelendigini görkezýär.

Emma, köp tarapdan üýtgejek zat ujypsyz bolar.

ABŞ-nyň ilat saglygy hyzmatlary boýunça ýolbaşçysy Wiwek H. Murthynyň duýduryş bermegine görä, amerikaly ulularyň ýarysyndan gowragy ýiti ýalňyzlygy başdan geçirýär. Munuň çynlakaý fiziki we ruhy täsirleri bolup, ilatyň saglygyna uly howp salýar.

9-njy maýda çap edilen saglyk maslahatynda, Murthy sosial çetleşmäniň dürli netijeleri, şol sanda ýokary töwekgelçilikleri barada duýduryş berdi:

UNAIDS-e görä, tussaglaryň AIW-pozitiw bolma ähtimallygy umumy ilatyňkydan 7.2 esse köp bolup, 2017-2021-nji ýyllarda türmelerde AIW-iň ýaýramasy 13% ýokarlandy.

Gepatit C hem uly töwekgelçilik: Käbir çaklamalara görä, türmelerde 4 tussagdan 1-i gepatit C bilen keselleýär.

Ýakynda Public Health Challenges žurnalynda çap edilen barlag 2023-nji ýylda ilat saglygynyň iň möhüm meselelerinden söz açýar.

Saglygy goraýyş ulgamlary

COVID-19 pandemiýasy baýly-garyply ähli ýurtlaryň saglyk ulgamlarynyň ýiti gowşaklyklaryny ýüze çykardy. Saglyk ulgamlaryndaky deňsizlikler ilat saglygyna howp salýar. Dünýä ilatynyň iň azyndan ýarysyna möhüm saglyk hyzmatlary elýetersizdir. Saglyk ulgamlaryndaky kynçylyklar her ýurda görä üýtgeýär. Ilkinji lukmançylyk kömegini güýçlendirmek saglyk meselelerini netijeli we hemmetaraplaýyn çözmek üçin wajypdyr.

Soňky 20 ýylyň dowamynda günbatar döwletlerinde bokurdak ragy juda çalt köpelýär welin, käbirleri ony epidemiýa hasaplaýar. Munuň sebäbi badam şekilli mäzlere we bokurdagyň arkasyna täsir edýän orofaringit ragynyň ep-esli köpelmegi bilen baglydyr.

APW bilen kesellemek ragyň döremegi üçin uly töwekgelçilik hasaplanýar. APW ýaýbaňlanan wirus bolup, ol waginal, anal we oral jynsy gatnaşyklar arkaly ýokuşyp bilýär. Ömrüň dowamynda jynsy gatnaşyk saklan ýoldaşlaryň, esasan hem oral jynsy gatnaşykda bolanlaryň sany orofaringit ragynyň esasy töwekgelçilik faktorydyr. Oral jynsy gatnaşykda bolmadyklara garanyňda, ömründe 6 ýa-da ondan kän adam bilen oral jynsy gatnaşykda bolanlarda orofaringit ragynyň döreme töwekgelçiligi 8.5 esse köp.

Özbegistanda geýler, biseksuallar we trans adamlar polisiýadan, agressiw gomofoblardan, diskriminasiýadan, azatlykdan mahrum edilmekden we sebäpsiz tussaglykdan gorkuda ýaşaýarlar. Özbegistanyň Jenaýat kodeksiniň 120-nji maddasynda erkek bilen erkegiň arasynda razylykly geçirilýän jynsy gatnaşyklar aýyplanylýar we 3 ýyla çenli tussaglyk jezasy berlip bilinýär. Kanuny jogapkärçilige çekilmekden gorkup, LGBT adamlar köp halatlarda özlerine edilen adalatsyzlyklar barada şikaýat etmeýärler.