Kömelekler daş-töweregimizde, dem alýan howamyzda, elleýän ýerlerimizde, bedenimiziň içinde we daşynda ýaşaýarlar. Emma, immunitetimiz kadaly işlän halatynda, köpümize kömelekli ýokançlyklaryň ýokuşma töwekgelçiligi pes. Kömelekli ýokançlyklaryň aglabasy immuniteti pes adamlara, şol sanda AIW infeksiýasy bejerilmediklere we rak bejergilerini alýanlara, organ transplantasiýasyny geçirenlere ýa autoimmun kesellerine garşy dermanlary kabul edýänlere ýokuşýar. Her ýyl kömelekler bütin dünýäde 13 million ýokançlyga we 1.5 million adamyň ölümine sebäp bolýar.

2003-nji ýyldan bäri ABŞ-nyň hökümeti Gazagystanyň AIW/AIDS kesellerine garşy göreşine goldaw hökmünde ýurda 50 million dollar kömek berdi. Bu kömek Amerikanyň prezidentiniň AIDS üçin dessin çäreler taslamasy PEPFAR-yň üsti bilen amala aşyryldy.

Soňky ýigrimi ýylyň içinde ABŞ-nyň bu maliýe kömeginiň netijesinde ägirt uly ösüşler gazanyldy. 2022-nji ýylyň hasabatlaryna görä, Gazagystanda AIW bilen ýaşaýan adamlaryň 87%-i antiretrowirus terapiýasy bilen üstünlikli bejergi alýarlar. Şeýle-de, AIW diagnozy goýlan pasiýentleriň 90%-i, hatda ýurduň çet ýerlerinde ýaşaýanlar hem, diagnozdan soňra 7 günüň içinde bejergi almaga başlaýarlar.

Çagalykda stresli wakalary başdan geçirmek – esasanda maddy kynçylyklar – beýnä zyýanly täsir edip, onuň strese we trawma jogap berýän bölümini üýtgedip bilýär.

Amerikada ylmy barlagçylar magnit-rezonans tomografiýasynyň (MRT) kömegi bilen, müňlerçe 9-10 ýaşly çagalaryň beýnileriniň dürli böleklerini ölçediler. Barlagçylar hususanda beýniniň emosiýalary we howpy kabul edýän we olardan netije çykarýan 3 bölegini aýratyn synladylar:

The Lancet žurnalynyň çagany ene süýdi bilen iýmitlendirmäge bagyşlan hasabatlar toplumyna görä, emeli çaga iýmitini (formula) öndürýän kompaniýalar satuwy köpeltmek üçin ene-atalaryň duýgularyny ekspluatasiýa edýän we ylmy maglumatlary manipulirleýän marketing taktikalaryny ulanýarlar.

ABŞ-nyň Ýokary kazyýeti Roe v. Wade dawasyny ýatyrandan soň, aborty goldaýan hukuk goraýjylar bu karary "şerigat kanunyna" meňzedip ýazgardylar we Tehasdaky kanun çykaryjylary "Tehas Talibanlary" diýip atlandyrdylar.

Emma, bu deňeşdirme yslam taglymatyna düşünmezligi, onuň ýönekeýleşdirilmegini we amerikan musulmanlarynyň abort meselesine çylşyrymly garaýyşlaryny görkezýär.

Günorta Afrika ten söwdasyny kanunylaşdyrmagy meýilleşdirýär. Bu özgerişlik ýurtda gender esasly zorlugy ep-esli azaldyp biler.

2018-nji ýylda ýurtda tenini satýan aýallaryň 70%-i süteme we 50%-e golaýy jynsy zorluga sezewar bolupdyr. Olar tussag edilmekden gorkýandyklary sebäpli polisiýa ýüz tutmaga hem çekinýärler.

Epilepsiýa (garaguşagyry) iň köp duş gelýän newrologik keselleriň biri bolup, ondan dünýäde 50 million töweregi adam ejir çekýär. Çaklamalara görä, eger kesel dogry anyklanylsa we bejerilse, epilepsiýaly adamlaryň 70%-e golaýy tutgaýlardan azat ýaşap bilerdi. Epilepsiýany kontrolda saklamak üçin köp adam dermanlara, diýetalara ýa-da aýlanyp ýören nerwiň elektrik bilen gyjyndyrylmagyna bil baglaýan hem bolsa, millionlarça adam olardan peýda tapmaýar. Bu ýagdaýda beýnidäki tutgaý tutdurýan anomal dokumany operasiýa arkaly aýyrmak çözgüt hödürläp bilýär, emma beýnini operasiýa etmek örän töwekgelçilikli we çylşyrymlydyr. Şeýle-de bolsa, alymlar we ylmy barlagçylar epilepsiýany anyklamagyň we bejermegiň has netijeli ýollaryny gözlemeklerini dowam edýärler.

2023-nji ýylyň 25-nji ýanwarynda Türkmenbaşy şäheriniň döwlet we hususy dermanhanalarynda üç sany antibiotik derman serişdesiniň (Seftriakson, Sefazolin we Seftazidim) satuwynyň togtadylandygyny tassyklanylmadyk çeşmeler habar berýärler. Bu dermanlaryň şäherdäki hassahanalarda we saglyk öýlerinde ýerleşýän dermanhanalarda hem tapdyrmaýandygy aýdylýar.

Albertadaky Aýallaryň saglyk fondy 2200 sany albertaly aýallaryň gatnaşmagynda sowalnama geçirdi. Sowalnamanyň netijelerine görä, aýbaşydan galma, aýbaşy we endometrioz ýaly ýagdaýlar bilen bagly tabular bilim we ideg elýeterliligini çäklendirip bilýär.

Soňky 4 aýda dürli ýurtlar çagalaryň üsgülewük siroplarynyň dietilen (DEG) we etilen (EG) glikollarynyň ýokary derejeleri bilen tassyklanan ýa-da güman edilýän birnäçe zeperlenme hadysalaryny habar berdiler. Şeýle hadysalar azyndan 7 ýurtda boldy. Ýurtlaryň üçüsinde 300-den gowrak, aglabasy 5 ýaşdan kiçi bolan çagalaryň ölümi ol siroplardan zäherlenme bilen baglanyşdyryldy. DEG we EG zyýanly himikatlar bolup, senagat erginleri we antifrizler hökmünde ulanylýar. Olaryň az mukdarda kabul edilmegi hem ölüme sebäp bolup bilýär. Bu himikatlar hiç wagt dermanlarda ulanylmaly däldir.