Rak öýjüklerini dargatmaga mümkinçilik berýän usuly Tehas Uniwersitetiniň alymy, dosent Metýu Gdowin öz ady bilen hasaba goýdy. Bu tehnologiýa iki sagadyň içinde rak öýjükleriniň 95%-den gowragyny ýok etmäge ukyplydyr. Täze usulyň esasynda howply döremä nitrobenzaldegid himiki birleşmesini göýbermek ýatýar. Bu madda çişiň dokumasyna aralaşyp we rak öýjükleriniň içinde turşy gurşawy emele getirip, öýjükleriň dargamagyna getirýändir.

Bu usul süýt mäzleriniň ragy bilen keselli näsaglarda barlanylyp, himiki madda göýberlenden soň howply çişiň iki esse kiçelendigi, näsaglaryň ömrüniň dowamlylygyny uzaltmaga mümkinçiligiň dörändigi aýdyň göründi.

M. Gdowin bu usuly ulanmagyň ýakynlaşmasy kyn bolan ýerlerdäki howply çişleri bejermekde (meselem, beýniň sütüninde, oňurgada, aortada) peýdaly we netijeli boljakdygyna tama bildirýär.

Eger çaganyň mekdepdäki ýetişigi pes bolsa, onuň sebäbini gijeki ukynyň hiliniň pesliginden, has takygy horlama häsiýetiniň barlygyndan hem gözleme dogry bolar. Çikago Uniwersitetiniň barlagçylary çaganyň hemişe horlamagynyň onuň ünsüni jemlemeginde we okuw sapaklaryny özleşdirmekde kynçylyk döredip biljekdigini anykladylar. Ukyda horlama netijesinde dem alşyň birnäçe gezek saklanmagy we dikeldilmegi bolup geçip, bu ýagdaý beýniniň gan aýlanşygyna ýaramaz täsir edýär. Ulalan badam şekilli mäzler we burnuň adenoid mäzleri çagalaryň horlamagynyň has köp duş gelýän sebäpleri bolup durýandyr.

Mekdep ýaşly 1359 sany çaganyň gatnaşmagynda geçirlen barlaglar, wagtal-wagtal döreýän horlamanyň hem ünslülik, ýatkeşlik we pikir etme häsiýetlerine ýaramaz täsirini ýetirýändigini görkezdi.

Zibilhanalardan bölünip çykýan zäherli maddalaryň howa düşmegi dem alyş ýollarynyň keselleriniň döremegine itergi berýär. Aerozol görnüşli we dürli himiki maddalaryň dargamagyndan döreýän zäherli maddalar (endotoksin) öýkeniň rak keseliniň döremegini 34%, başga keseller bilen keselçiligi bolsa 5% ýokarlandyrýar. Beýik Britaniýada her ýyl öýken ragy bilen keselçiligiň 45 müň ýagdaýy anyklanylyp, olardan 33 müň näsag kesel kesgidi goýlandan soň az wagtdan ýogalýarlar. Agtarmalaryň görkezişi ýaly, näsaglaryň köpüsi şäher zibilhanalaryň töwereginde ýa-da şäheriň ekologiki taýdan ýaramaz böleginde ýaşaýarlar.

Aalto fin Uniwersitetiniň alymlary adamyň dostlarynyň 25 ýaşa çenli köpelip, ömrüniň dowamynda barha azalýandygyny anykladylar. Barlaglaryň netijesi 25 ýaşda gyzyň bir aýda 17 adam bilen gatnaşyk saklasa, erkek adamyň 19 adam bilen gatnaşyk açýandygyny görkezdi. Ýöne alymlar 39 ýaşyň sepgidinde bu görkezijileriň peselýändigini belleýärler: erkek adam 12 adam bilen aragatnaşyk saklasa, aýal 15 sany adam bilen gatnaşýar.

Ekspertler adamyň ýaşy ulaldygyça, şonça hem görüşýän dost-tanyşlarynyň sany azalyp, 80 ýaşa çenli dostlaryň sany 5-8-e çenli azalýar diýen netijä geldiler.

Alymlar bu ýagdaýy şeýle düşündirýärler: 30 ýaşa çenli adamlar durmuşda öz ýerini gözleýärler, şonuň üçin hem täze adamlar bilen tanşyp, aragatnaşyk saklaýarlar. Haçanda durmuşda belli bir maksatlara ýetilip, durnuklylyk gazanylandan soň, dostlaryň we tanyşlaryň köp bölegi bilen wagtyň çäkliligi sebäpli ýa-da durmuşy gyzyklanmalaryň üýtgändigi sebäpli gatnaşmak bes edilýär.

Täze barlaglaryň netijesinde awstraliýaly alymlar, döwürdeş maşgala jübütleriniň jynsy gatnaşyklary seýrek geçirýändigini anykladylar. Bu ýagdaý durmuşyň çalt depginleri we maşgala gurlandan soň, işden başga wezipeleriň hem döreýändigi bilen düşündirilýär. Şeýlelikde, jynsy gatnaşyklara asla wagt hem galmaýar. Barlaglara öýlenen awstraliýalylar gatnaşdylar. Sorag etmeleriň görkezişi ýaly, olar bir hepdede ortaça 1,4 gezek jynsy gatnaşyk geçiripdirler. On ýyl mundan ozal bu görkeziji bir hepdede 1,8-e deňdi. Başga barlaglaryň görkezişi ýaly, 1990-njy ýylda britanlylar bir aýda ortaça 5 gezek jynsy gatnaşyklary geçiren bolsalar, 2010-njy ýylda by ýygylyk bir aýda 3 gezege çenly peselipdir.

Şeýle hem alymlaryň köpüsi Internediň jynsy gatnaşyklara täzelik girizmekde ornunyň ulydygyny belleseler, köpüsi täze tehnologiýalaryň pynhan gatnaşyklara zyýan ýetirýändigini subut edýärler. Adamyň işi bilen şahsy durmuşynyň arasyndaky araçäk ýitýär: köpler iş hatlara we jaňlara öýde jogap berýärler. Bu bolsa jynsy islegi peseldip, pynhan gatnaşyklarda ünsüňi jemlemäge päsgelçilik döredýär.

Intimina kompaniýasynyň geçiren sorag etmeleri şeýle netijeleri görkezdi.

Aýbaşy käseleri ýa-da kapalar – ýumurtga şekilli gaplar bolup, aýbaşy wagty aýbaşy bölünip çykmalary ýygnamak üçin niýetlenendir. Ulanyş möhleti 12 sagada barabar bolup, ondan soň ony jynshanadan çykaryp, içindäki suwuklygy döküp, ýuwup, ýene ulanmak maslahat berilýär.

Alnan birinji netijelere görä, aýbaşy käseleri jynshananyň nemli gatlagyny guramakdan we jynshana myşsalarynyň çeýeligini saklamaga kömek edýärler. Sorag edilen aýallaryň 26%-i olary ulanandan soň jynshananyň nemli gatlagynyň gurulygynyň aýrylandygyny belleseler, 46%-i gije rahat ýatandyklaryny aýtdylar. Soralanlaryň umumy sanynyň 84%-i bolsa, aýbaşy günleri özlerini has arkaýyn we ynamly duýandyklaryny bellediler.

Gollandiýaly barlagçylar göwrelilerde galkan şekilli mäziň işiniň peselmeginiň (gipotireoz) autizmli çaganyň dogulma ähtimallygyny birnäçe gezek ýokarlandyrýandygyny belleýärler.

Barlaglara öz çagalary bilen 4 müň aýal gatnaşdylar. Alnan netijeler düwünçegiň beýnisiniň emele gelmeginde ýoduň we mäziň gormonlarynyň ýetmezçiliginiň täsiriniň uludygyny görkezdi. Aýalyň göwrelilik döwri gipotireoz bilen kesellemegi, çaganyň autizm bilen dogulma ähtimallygyny ortaça 4 esse ýokarlandyrýar.

Alnan netijeler autizmiň döremeginde daşky gurşawyň faktorlarynyň uly orun eýeleýändigini äşgär edip, autizmiň öňüni almakda netijeli çäreleri tapmaga kömek eder.

Köpsanly barlaglar Internetdäki sosial gatnaşyklaryň uly adamlaryň saglgyna ýetirýän täsiriniň köpdürliligini belleseler hem, çagalar babatda ýagdaý başgarak çemeleşmegi talap edýär. Missuri ştatynyň uniwersitetiniň alymlarynyň bellemegine görä, sosial ulgamlarda gatnaşyklaryň we gepleşikleriň açylmagy çagalar üçin stress ýagdaýyny döredip, gatnaşma sagatlaryň dowamlylygynyň uzalmagy uzakmöhletleýin fiziologiki we ruhy bozulmalara getirip bilýändir. Tüýkülikdäki alfa-amilazanyň emele gelşi ýaly, kortizol gormony hem stresse bedeniň jogaby höküminde bölünip çykarylýandyr. Kortizol gormonynyň derejesi bedeniň stress görkezijisi bolup durýandyr. Sosial ulgamlarda wagtyňy geçirme näçe uzak boldugy saýyn, bedendede kortizol gormonynyň emele gelmegi şonça ýokarlanýandyr.

Günorta Awstraliýanyň uniwersitetiniň alymlarynyň bellemegine görä, häzirki nesliň çagalary, öz ene-atalary bilen deňeşdirlende çalt ylgamaga ukyply däldirler. Barlagçylar 50 ýylyň dowamynda, dünýäniň 28 sany ýurdundan bolan 25 mln. çaganyň fiziki görkezijilerini deňeşdirip, bu sanlaryň ýyldan ýyla peselýändigini bellediler. Meselem, 30 ýyl mundan ozalky deň-duşlary bilen deňeşdirlende, häzirki nesliň çagalaryna 1,6 km. uzynlykdaky aralygy ylgap geçmek üçin 1,5 min. köp wagt gerek bolýandyr. Synagdan geçenleriň arasynda diňe ýapon çagalaryna ýokary fiziki işjeňligi görkezme başartdy. Bilermenleriň bellemegine görä, şeýle ýagdaýy semizlikden we az hereketlilikden ejir çekýäm çagalaryň sanynyň köpelmegi bilen düşündirip bolar. Soňky onýyllykda dünýäniň ençeme ýurtlarynda çalt garbanyş medeniýeti çagalaryň arasynda has meşhurlyk gazanyp, bedenterbiýa az üns berildi.

Alymlaryň Halkara topary rak keseline garşy ulanylýan dermanlary üýtgän öýjüklere ýetirmegiň howpsuz usulyny işläp düzdüler. Barlaglar Singapurdaky Nanýan tehnologiki uniwersitetinde geçirildi. Barlagyň awtorlary derman bölejikleriň howply çişlere nanosekundlaryň dowamynda ýetirilýändigini belleýärler. Dermanlary çişlere çalt ýetirmegiň şeýle usulyny dermanlaryň adaty bolmadyk görnüşi üpjün edýär – olar derman serişdeden we demriň oksidinden düzülen gaz düwmejikleridir. Ýörite magnitler bejeriji düwmejikleri çişiň daşynda "ýygnamaga" kömek etse, ultrases tijendirijisi dermany çişiň hemme gatlaklaryna ýaýramasyny üpjün edip, ýokary bejeriş netijesini bermäge ýardam edýändir.

Gemrijilerde geçirilen synaglar üstünlikli geçdi we alymlar bu usulyň geljekde hirurgiki bejerginiň ýerini tutup biljekdigine ynam bildirýärler.