Gije-gündiz (sirkad) sazlaşygynyň bozulmagynyň aýallara edýän ýaramaz täsiri barada Surreý uniwersitetiniň barlagçylary belläp geçdiler. Diňe bir ukynyň ýaramaz hili bu sazlaşygyň bozulmalaryna öz täsirini ýetirmän, eýsem gije işleme ýagdaýy hem ýetirýändir. Gijeki sagatlar işleýän aýallar aýda birnäçe gezek keýpiniň we özüni alyp barşynyň üýtgemegine sezewar bolýarlar. Ondan başga-da, gijeki ukynyň kadaly alynmazlygy ünse, mehanizmleri dolandyrma endigine täsir edýär, ýatda saklama mümkinçiligini peseldýär.

Gijeki işjeňlik erkek adamlara ol diýen ýaramaz täsir etmeýär, çünki bu endik olar üçin gadymýetden öwrenilen häsiýet bolup durýandyr. Hünärmenleriň bellemegine görä, ukynyň ýetmezçiliginden döräp biljek ýaramaz ýagdaýlar esasan lukman, şepagat uýalary, garawullar we polisiýa işgärleri bolup işleýän aýallarda duş gelip biler.

Milli Saglyk institutynyň ekspertleri göwreliligi meýilleşdirmeden bir aý öň, günde 2 çaşka kofe içgisiniň kabul edilmeginiň düwünçegiň düşme howpuny ýokarlandyrýandygyny duýdurdylar. Bu duýduryş geljekki enelere bolşy ýaly, atalara hem degişlidir. Hünärmenler kofe içmegi diňe bir göwreliligi meýilleşdirmezden bir aý öň çäklendirmän, göwreliligiň 7-8 hepdesine çenli azaltmagy maslahat berýärler. Kofe içgisiniň aýalyň we erkek adamynyň bedenine ýetirýän täsirini öwrenip, alymlar bir netijä geldiler – köp mukdarda kofe içýän maşgalalarda düwünçegiň düşme howpynyň döreme ýygylygy 28% ýokarydyr. Esasan hem 35 ýaşdan uly aýallarda bu görkeziji iki esse ýokary. Göwreliligiň düşme howpuny azaltmak üçin, alymlar kofe içgisini başga içgilere çalyşmagy we poliwitaminleri kabul etmegi maslahat berýärler.

Ene süýdüniň banky Lwow şäher keselhanasynyň neonatologiýa bölüminiň çäginde işläp başlar. Häzirki wagtda Ýewropa bileleşigine girýän döwletlerde 200-e golaý ene süýdini ýygnap saklaýjy banklar bardyr. Günorta Amerikada şunuň ýaly bölümleriň sany 25-e ýetýändir. Donor ene süýdi banka iki ýagdaýlarda berlip bilinýär: wagtyndan öň bolan dogrumlardan soň we adaty dogrumdan soň enede artyk ene süýdi bolanda. Şunuň ýaly banklaryň kömegi bilen dürli sebäplere görä ene süýdi bilen iýmitlenmeýän körpeler, wagtyndan öň bolan çagalar, taşlanan çagalar ene süýdi bilen üpjün edilip bilner. Ene süýdi donor bolmak isleýän hemme aýallardan kabul edilýär. Ýöne aýallar tabşyrmadan öň hökmany barlaglardan geçmelidir. Ene süýdiniň bankynyň işini Ýewropa bileleşiginiň ülňülerine deň getirmek maksat edinilýär.

Ýaňy-ýakynda alymlar tarapyndan anyklanylan JQI molekulasynyň kömegi bilen erkekler üçin içilýän, gormon bolmadyk serişdäni döredip boljakdygy barada bostonly barlagçylar habar berdiler. Alymlar molekulanyň täsirini gemrijilerde öwrenip, olarda soňundan dikeldilip bolunjak önelgesizligiň (dölüň mukdary azalyp, erkeklik öýjükleriniň hereketleri peselýär) döreýändigini anykladylar. Ýöne seksual häsiýetliligiň saklanýandygy bellenildi.

Alymlar ýumurtgajyklarda döli öndürýän öýjüklere serişdäniň barmagyny kynlaşdyrýan bökdençligiň bardygy sebäpli, erkek kontraseptiwini döretmegiň kynçylyklydygyny belleýärler. JQI molekulasy ýumurtgajyklaryň BRDT belogynyň emele gelmegini togtadýar. Bu belok önelgeliligi saklamaga kömek edip, onuň emele gelmeginiň togtadylmagy göwreliligiň öňüni alýandyr we testosteron gormonynyň derejesine täsirini ýetirýän däldir.

Bu maglumaty şäheriň saglygy goraýyş departamentiniň başlygynyň orunbasary A. Pogonin habar berdi. Ýolbaşçynyň aýtmagyna görä, dawasyz gatnaşyklary alyp barmagy öwredýän okuw meýilnamasy Moskwa şäheriniň dolandyryjy uniwersitetiniň ýardan bermeginde ýola goýuldy. Meýilnama ýylyň dowamynda ýerine ýetirilip, hemme lukmanlara we şepagat uýalaryna näsaglar bilen mylakatly, dawalary we düşünişmezlikleri aradan aýryp biljek aragatnaşyklary alyp barmagyň usullary öwrediler.

Ondan başga-da, şäheriň saglyk öýlerindäki hemme habar beriş stendleriň we ýazgylaryň bir görnüşe getirilmesine garaşylýar.

Möýleriň, ýylanlaryň we başga mör-möjekleriň zäheri ölüme getirip bilýändir. Oňa garamazdan, Kwislend Uniwersitetiniň alymlary käbir zäherleriň peptidli böleginiň agyrsyzlandyryjy derman serişdeleriniň esasyny düzüp biljekdigini anykladylar.Dowamly agyrlardan ejir çekýän millionlarça adamlar täze öndürilen agyrsyzlandyryjy serişdeleriň kömegi bilen ýaşaýarlar. Ýöne bu dermanlaryň ukladyjy häsiýetiniň hem ýüze çykyp, adam üçin howply bolmagy mümkindir.

Alymlaryň Protx-II diýip atlandyran ýaşyl peruan mahmal garagurtynyň zäheri hem güýçli agyrylary aýyrmaga ukyplydyr. Bu açyşyň awtorlary Protx-II nähili täsir edýändigini düşündirdiler. Madda nerw öýjükleriniň membranalaryndaky reseptorlar bilen baglanşyp agyryny aýyrýandyr. Garagurtyň zäheriniň işjeň peptidi entek alymlar tarapyndan öwrenilýän bolsa-da, olar bu barlaglaryň kömegi bilen diňe agyrsyzlandyryjy dermany döretmän, eýsem beden öýjükleriniň başga zäherlere bolan duýujylygyny anyklamagy tama edýärler.

Dünýäde süýjüli diabetden ejir çekýän 247 mln. golaý adam ýaşaýar.

Keseli bejermegiň we öňüni almagyň iň netijeli ugry – kesel barada habarly bolmakdyr. Aşakda beýan edilýän delillere siz adaty habar beriş serişdelerinde duş gelmeýäňiz. Olar barada lukmanyňyz hem size aýtmaz. Ýöne bu deliller size bu keseliň döredýän kynçylyklarynyň çynlakaýdygyny aňşyrmaga kömek edip biler.

1. Diabetiň II görnüşinden ejir çekýän adamlaryň 90%-i beden agramynyň artykmaçlygyndan hem kösenýärler. Semizlik – köpleriň pikir edişi ýaly, keseliň duçar edýän kynçylygy bolman, onuň sebäbidir. Aşa köp iýmek, fiziki işjeňligiň bolmazlygy diabetiň II görnüşiniň döremegini tijendirýändir.

Bu keseliň ady "autos" diýen latyn sözünden gelip çykyp, "özüm" diýmegi aňladýandyr. Autizm − öz-özi bilen, öz dünýäsinde ýaşaýan adamynyň keselidir. Bu keselli çaga öz dünýäsinde ýaşap, daş-töwereginde bolup geçýän hadysalary, wakalary kynlyk bilen kabul edýändir. Autist adamlar bilen, şol sanda ene-atasy bilen gatnaşykdan, gürrüňdeşlikden gaça durýar, özi bilen sözleşilende hiç hili jogap bermän hem bilýär. Olardaky şeýle häsiýet, olaryň eşidiş agzalarynyň bozulmalarynyň bardygy barada çaklamalaryň döremeginiň sebäbi bolup bilýändir. Häsiýetinde bar bolan "täsinliklere" garamazdan, autist çaga akyl taýdan kämil bolup, ylymyň we sungatyň käbir ugurlarynda üstünlik gazanyp bilýär. Ondan ussat sazanda, alym, suratçy kemala gelip bilýär. Şonuň bilen bir wagtda hem, şeýle çaga öý hojalygynda we jemgyýetde möhüm bolan ýönekeýje endiklerden we ukyplylykdan baş çykaryp bilmän, kynçylyk çekip biler. (Autizmiň sebäpleri, alamatlarynyň köpdürliligi barada doly maglumaty, saýtymyzda ýerleşdirilen "Çaga autizmi: sebäpleri we alamatlary" atly makaladan okap bilersiňiz)

Boston University Medical Center-iniň habar bermegine görä tehnologiýa diňe bir ulularyň gündelik durmuşynyň aýrylmaz bölegine öwrülmän, eýsem, çagalaryň hem durmuşynda uly orun eýelemäge başlady. Emma munuň çagalara dürli taraplardan nähili täsir edýändigi barada heniz ýeterlik barlaglar geçirilmedi.

Häzire çenli alnyp barylan birnäçe derňewleriň netijeleri 30 aýdan kiçi çagalaryň hakyky adamlar bilen aragatnaşyk edip öwrenýän ukyplaryny telewizordan we wideolardan öwrenip bilmeýändiklerini tassyklan hem bolsalar, bilim, terbiýe maksatly elektroniki programmalaryň nä derejede kanagatly netije berýändikleri barada barlaglar ýok diýen ýaly.

Öňki käbir gözleg işleri bilim maksatly elektroniki programmalaryň (kitaplar, sözlükler, ýazmaça we matematiki oýunlar) 3 ýaşdan uly çagalara peýdaly bolup bilýändigini nygtapdylar. Emma şeýle programmalaryň 3 ýaşdan kiçi çagalara ýetirip biljek peýdasy henizem sorag astynda galýar. Umumy alanyňda bolsa, çagalaryň telewizora köp güýmenmegi olaryň gürlemek we sosial ukyplaryny peseldýändigi, ýaş çagalaryň hem zatlary ellemek, adamlar bilen aragatnaşyk etmek arkaly has gowy öwrenýändigi subut edilendir.

Ýaş çagalary köşeşdirmek üçin ulanylýan elektroniki programmalaryň çagalaryň özlerine erk etmek, sagdyn pikirlenmek we duýgudaşlyk ýaly deň-duşlary bilen gatnaşykda bolup öwrenýän sypatlarynyň ösmegine zelel berýändigine bilermenler şübhelenmeýärler. Şol sebäpli hem ene-atalara mümkin boldugyça çagalary bilen bile wagt geçirmek, söhebetdeşlik etmek maslahat berilýär.

Nemes alymlarynyň kesgitlemegine görä, öýlenen erkek adamlar uzak ýaşaýan bolsalar hem, durmuşa çykan aýallaryň ömri bir ýarym ýyla çenli gysgalýar. Magdeburg Uniwersitetiniň barlagçylaryna Ýewropanyň dürli ýurtlarynda ýaşaýan 100 müňden hem köp dürli jynsdan bolan adamlardan maglumat ýygnamak başartdy.

Durmuşa çykmadyklar bilen deňeşdirlende, durmuşa çykan aýallaryň ömrüniň gysgalmagynyň esasy sebäbi iş bilen öý hojalygynyň keşigini bilelikde çekmekden döreýän stress bolup durýandyr. Aýallaryň öz ýanýoldaşlarynyň hemme häsiýetlerini, şol sanda ýaramaz häsiýetlerini hem kabul edip almagy bolsa, ýene bir sebäp bolup durýandyr. Ondan başga-da, maşgalaly aýallaryň ömrüniň dowamlylygyna kadaly geçirilýän jynsy gatnaşyklar ýaramaz täsir edýär. Aýallaryň ömrüni gysgadýan jynsy gatnaşyklar, tersine erkek adamlara peýdaly bolup, erkek bedeniniň gormonal ýagdaýyna ýaramly täsir edýändir.

Nemes alymlarynyň alan netijeleri bilen bir wagtda Britan statistika boýunça Milli gullugynyň görkezijileri hem äşgär edildi. Ol görkezijilere laýyklykda, 1981-2002 ýyllar aralykda Beýik Britaniýada erkek adamlaryň ömrüniň dowamlylygy 5,1 ýyla uzalsa, şol ýyllar aralygynda aýallaryň ömri ortaça diňe 3,7 ýyl aralygy köpelipdir.