2022-nji ýylda Türkmenistanyň iki sany uly nebit-gaz ýataklaryndan çykan metan zyňyndylarynyň sebäp bolan bütindünýä maýylganlygy tutuş Birleşen Patyşalygyň kömürturşy gaz (CO₂) zyňyndylarynyň döreden maýylganlygyndan hem geçdi. Bu iki türkmen gaz ýataklaryndan howa zyňylan CO₂ möçberi 366 tonna ýetdi. 

2007-nji ýyldan bäri, bütin dünýäde metan zyňyndylary barha artyp gelýär – munuň bolsa maýylganlygyň derejesini 1.5 gradusdan aşakda saklamagy kynlaşdyrjakdygyny alymlar aýdýarlar.

Zeýnep Ibrahim kyzy gyrgyz we iňlis dillerinde çykan "Өзгөчө бөбөгүм" (Aýratynlykly oglan jigim) çagalar kitabynyň awtory we autizmli Urmat atly oglanjygyň uýasydyr. Urmatyň ejesi Baktygul Çynybaýewa bolsa, žurnalist, ýazyjy we ululara niýetlenen "Аутизм менен жашоо" (Autizm bilen ýaşamak) atly kitabyň awtory.

26-njy iýulda BSGG ýaýraň sklerozy, ragy, ýokanç keselleri we ýürek-damar kesellerini bejermek üçin möhüm dermanlary öz içine alýan Esasy dermanlaryň (EDS) we Çagalar üçin esasy dermanlaryň (EDSç) model sanawynyň täze neşirini çap etdi. Täzelenen sanaw kliniki taýdan peýdalary subut edilen innowasion dermanlara elýeterliligi ýeňilleşdirmek üçin taýýarlanyldy.

Bir ýyl gijikmeden soň, Milli saglyk instituty (NIH) 1.5 milliard dollarlyk täze "RECOVER Initiative" gözleg maksatnamasynyň çäginde, uzak dowam edýän COVID-iň bejergilerini barlagdan geçirmek üçin ilkinji kliniki synaglara başlaýar.

Antiretrowirus (ART) terapiýasy AIW-e garşy göreş usulyny üýtgetdi. Ýakynda, Halkara AIDS jemgyýetiniň AIW ylmy boýunça konferensiýasynda BSGG bedende wirusyň mukdaryny azaltmaga gönükdirilen täze gollanmany çykardy.

Gollanma täze ulgamlaýyn syna esaslanyp, eger AIW keselliler wirusyň mukdaryny juda pes derejede saklasalar, AIW-iň jynsy gatnaşyk arkaly ýokuşma howpunyň tas ýok bolýandygyny görkezýär.

COVID ýokuşsa-da keselden ejir çekmedik birini tanaýaňmy? Ýa-da ýoldaşy erbet syrkawlasa-da, özüne wirusyň ýokuşman geçendigini aýdýan adamlar bardyr.

Alymlaryň çaklamalaryna görä, COVID ýokuşan adamlaryň 20% -den gowragynda hiç hili simptom ýüze çykmandyr we olaryň käbiri wirusyň ýokuşandygyndan hem habarsyz galypdyrlar. Täze barlaga görä, olaryň wirus bilen syrkawlamazlygynyň sebäbi genetika bolmagy mümkin.

Merkezi Aziýa we Ýewropa ýurtlarynda ulularyň we çagalaryň arasynda semizlik epidemiýasy ýaýbaňlanan. BSGG-nyň Ýewropa sebitindäki ulularyň 60%-i we mekdep ýaşyndaky çagalaryň üçden bir bölegi aşa semiz ýa-da semiz.

Merkezi Aziýada 6-9 ýaş aralygyndaky her üç çaganyň biri aşa semiz ýa-da semiz. Aşa agramly çagalaryň iň azy Täjigistanda (10% -den az) bolup, ikinji orunda Gyrgyzystan (~10%), üçünji ýerde Türkmenistan (10% -den biraz kän) we dördünji orunda Gazagystan (20% -den az) durýar.

Çagalar aşa şekerli gazlandyrylan içgileri köp mukdarda sarp edýärler.

Esasan hem, COVID-19 pandemiýasy döwründe dezinformasiýanyň köpelendigine garamazdan, sosial mediýa dünýädäki millionlarça adama wirus barada öwrenmekde möhüm çeşme bolup hyzmat etdi. Birnäçe gözleglere görä, sosial mediýany yzygiderli ulanýanlar wirus barada has köp bilýärler we saglyk gollanmalaryna eýerýärler.

BSGG soňky ylmy subutnamalara esaslanyp, umumy ýagy, doýgun ýagy, trans ýagy we uglewodlary kabul etmek baradaky gollanmasyny täzeledi.

3 sany täzelenen görkezmä Ulular we çagalar üçin doýgun we trans ýag kislotany kabul etmegiň, Ulularda we çagalarda zyýanly semremegiň öňüni almak üçin umumy ýag sarp etmegiň we Ulular we çagalar üçin uglewod kabul etmegiň gollanmalary degişlidir. Gollanmalar agramyň zyýanly ýokarlanmagyny we ikinji derejeli süýji keseli, ýürek-damar keselleri we rak keseliniň käbir görnüşleri ýaly, iýmit bilen bagly ýokanç däl kesellere garşy göreşmek barada maslahatlary özünde jemleýär.

Johnson & Johnson (J&J) kompaniýasy inçekeseli bejermekde ulanylýan dermanynyň nusgalaryny başga kompaniýalara öndürmäge rugsat berdi. Indi, jany halas ediji inçekesel bejergisi pes we orta girdejili ýurtlarda ýene müňlerçe adama elýeterli bolar.

Elýeterlilik üçin uzak garaşyldy: Bedaquiline gerdejigi 2012-nji ýylda tanyşdyryldy we tizara köp dermana çydamlylyk görkezýän inçekesel bejergisiniň möhüm dermanyna öwrüldi. Ýöne, derman gymmatlygy sebäpli ençeme ýurtlarda elýeterli däldi.