Siziň dokuz aýlyk azaplaryňyz, aladalaryňyz, arzuwlaryňyz ýerine gowuşýar – siz owadan gundaga dolanan bäbejik bilen öýňüze gaýdyp gelýärsiňiz. Size öýde bir topar aladalar garaşýar: çaganyň iýmitini ýola goýmak, arlykdyr-eşiklerini ýuwmak, ony suwa düşürmek, gezelenç etmek, öýüň işlerini ýerine ýetirmek. Başagaýlykda esasy zady ýatdan çykarmaly däldir: körpejik bilen aragatnaşygy ýola goýmak. Bu çaganyň fiziki we emosional taýdan dogry kämilleşmegine, berk aragatnaşygyň ýola goýulmagyna ýardam berer.

Aglamak – sözleşme usulydyr.

Uly adamlar sözleşme arkaly aragatnaşyk saklaýarlar. Ýöne ýaňy doglan çagajyga entek dil açardan ir, şonuň üçin hem, ol sözleşmäniň ýeke-täk usuly hökmünde agyny ulanmaly bolýar.

Bäbejikleriň ýygy aglamagy kada hasaplanýar. Sözleşip bilmeýän çaga aglamak bilen haýsy hem bolsa bir biynjalyklygy ýa-da talaby barada habar bermäge ymtylýar. Ene-atany 20-30 min dowamynda uzaga çekýän, dyngysyz çaga aglamalary has-da uly alada goýýar, aljyraňňylyk, alaçsyzlyk döredýär.

"Salam! Meniň 1 ýaş 3 aýlyk oglum bar. Oglum hiç semremeýär – agramy 8 kg 200 gr, boýy 73 sm. Ene süýdünden başga ýanyndan nahar hem berýän, ýöne işdäsi kän gowy dal. Süýtli önümleri hiç hem iymeýär: owsýanka kaşasyny, süýt-gatyk hem içenok. Men oglumy semredip, immun ulgamyny berkitmek üçin näme etsem gowy bolarka?"

Saýtyň okyjysy.

Eger sen hem çagalaryňy elektroniki enjamlaryň öňünden aýyrmakda kynçylyk çekýän bolsaň, synanyşmagy bes etmezlige ýene bir sebäp: Daşarda her gün azyndan 2 sagat wagt geçirmek çagalaryň görejini goramak üçin edip boljak iň möhüm zatlaryň biridir.

1970-nji ýyllarda ABŞ-nyň ilatynyň diňe 25%-inde miopiýa (şowalyk) bolan bolsa, häzirki wagtda ol 42%-e çykdy. Gündogar Aziýa ýurtlarynyň käbirinde ýaş oglan-gyzlaryň 90%-i kämillik ýaşyna ýetýänçä miopiýa ulaşýarlar.

Çagaň kellesinde bitiň ýa-da sirkäniň bardygyny görüp howsala düşmezlik mümkin däl bolsa gerek. Eger bitleriň kesel ýokuşdyrmaýandygyny we olaryň saglyga ýetirýän iň uly zyýanynyň gijiletmekdigini bilseň gaýgyň azalarmy?

Ünsüň ýetmezçiligi we aşa hereketjeňlik sindromy (ÜÝAHS) – merkezi nerw ulgamynyň işiniň bozulmagy netijesinde ruhy we emosional ösüşiň üýtgemegi bilen häsiýetlendirilýän ýagdaýdyr. Beýnide noradrenaliniň we dofaminiň ýetmezçiligi netijesinde ünsüňi jemleme, çözgüt tapma ýaly endiklere jogapkär merkezleriň beýni öýjükleriniň arasynda aragatnaşyk bozulýandyr.

Dünýäde, statistika boýunça gyzjagazlar bilen deňeşdirlende, oglanjyklarda 3 esse ýygy duş gelýär.

GÖR, ILIŇ ÇAGASY BELA ÝALY...

↪ Ene-atanyň düşünişi: Çagam utansyn we özünden gowy çagalardan görelde alsyn.

↪ Çaganyň düşünişi: Iliň çagasyny menden gowy görýärler. Men hiç kimçe ýok. Dogulmadyk bolsam gowy bolardy.

↪ Zyýansyz ýoly: Çagaňyza başarnyklaryna guwanýandygyňyzy bildiriň we gowşak taraplary barada ony hiç kime deňemän gürrüň ediň. Ondan kynçylyk çekýän zatlary barada soraň we hemişe kömege, goldawa taýýardygyňyzy düşündiriň.

Saglygyň täze hasabata syny we Türkmenistanyň Saglyk ministrligine we BSGG guramasyna maslahatlary

Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy (BSGG) 2021-nji ýylyň maý aýynda BSGG-nyň Ýewropa boýunça çagalaryň arasynda aşa semizlige gözegçilik ediş başlangyjynyň (COSI) hasabatynyň dördünji tapgyryny (2015–2017 ýyllar üçin) çap etdi. Maglumatlary yzygiderli ýygnamak we derňemek, Ýewropada çagalaryň arasynda aşa semizlik ýagdaýyna we onuň ösüş depginine has gowy düşünmäge we ýurtlaryň arasynda deňeşdirmeler geçirmäge mümkinçilik berýär. Maglumatlara görä, BSGG-nyň Ýewropa sebitinde (içine Türkmenistan hem girýär) çagalaryň arasyndaky aşa semizlik jemgyýetçilik saglygynyň esasy meselesi bolmagyna galýar.

Daun sindromy adamda bir artykmaç hromosomanyň bolmagy bilen häsiýetlendirilýär. Soňky ýyllarda Daun sindromy has hem köpeldi we Daun sindromly çagalaryň ömürleri barha uzaýar.

Daun sindromy näme?

Daun sindromly adamda bir artykmaç hromosoma bolýar. Hromosomalar bedendäki gen "haltajyklarydyrlar". Olar çaga göwredekä onuň bedeniniň gurluşyny we işleýşini kesgitleýärler. Adatça, çaga 46 hromosomaly dogulýar. Daun sindromly çagalarda bu hromosomalaryň biriniň, ýagny 21-nji hromosomanyň, artykmaç kopiýasy bolýar. Lukmançylykda artykmaç hromosomanyň bolmagyna "trisomy" diýilýär. Şonuň üçin, Daun sindromyna "Trisomy 21" hem diýilýär. Bu artykmaç kopiýa bäbegiň bedeniniň we beýnisiniň ösüşini üýtgedýär – bu bolsa bäbek üçin psihiki we fiziki kynçylyklary döredip bilýär.

Poliomiýelit (polio) örän ýokanç kesel bolup, esasan 5 ýaşdan kiçi çagalara täsir edýär. Poliomiýelit wirusy adamdan adama nejesat-agyz ýoly arkaly, käbir ýagdaýlarda hem, zäherlenen suw ýa iýmit arkaly ýokuşýar. Wirus içegede köpelýär we nerw ulgamyna hüjüm edip, adamy ysmaz edýär. Wirusy köplenç ýokuşan adamlar (esasan çagalar) nejesatlarynyň üsti bilen ýaýradýarlar. Bu esasan gigeýana we sanitariýa şertleri ýaramaz ýerlerde çalt ýaýraýar.

Ýabany poliowirusyň 3 görnüşi bar we onuň 2-nji görnüşi 1999-njy ýylda doly ýok edildi. 3-nji görnüşli poliowirus hem 2012-nji ýyldan bäri hasaba alynmady. Şonuň üçin, 2-nji we 3-nji görnüşler "global taýdan ýok edildi" diýlip ykrar edildi. Häzirki 2020-nji ýylda ýabany poliowirusyň 1-nji görnüşi iki ýurda ýaýramagyny dowam edýär: Päkistan we Owganystan.