Öý bikeleriniň köpüsi, amatlylygy sebäpli taýyn naharlary we önümleri öň ulanylan plastik gaplarda (suwdan ýa-da doňdurmadan boşan gaplar) saklaýarlar.

Bu gaplar ulanmaga oňaýly bolsa-da, howpsuz däldir. Ulanylan gaplary zyňmaga dözmeseňiz hem, olary aşhana hajatlary üçin ulanmaň. Şübhelenýän bolsaňyz – gaplarda görkezilen ýörite şertli belgileri okaň.

Iýmit bilen galtaşýan plastik sanitar-gigiýenik barlaglardan geçirilýär we sertifikatlaşdyrylýar. Plastik gap-gaçlaryny öndüriji öz önümlerini belgilemäge (markirlemäge) borçludyr. Iýmit üçin ulanylýan plastikde "bulgur we çarşak" (1) şekilli belgi bolmaly. Bu belgiden başga-da, plastik gaplaryň sowuk ýa-da gyzgyn iýmit üçin, mikrotolkunly peçler ýa-da doňdurmak üçin ulanylmaga niýetlenendigi hem görkezilýär. Mysal üçin, "garjagazyň" (2) şekili plastik gabynyň doňdurmak üçin ulanylyp boljakdygyny, "tolkunly peç" (3) şekili bolsa plastik gabynyň mikrotolkunly peçde ulanylyp boljakdygyny aňladýar. "Tarelka we akyp duran duşyň" (4) şekili plastik gaby gap-gaç ýuwýan maşynda ýuwup bolýandygyny görkezýär.

Türkmen halkymyzyň edebi dil sandygy söz baýlygyny özünde saklap, asyrlaryň dowamyndan bu günki günlere ýetipdir. Elbet-de şahandaz ata-babalarymyzdan gelýän, nakyllar, parasatly sözler, aýtgylar olaryň ylymdan habarly bolandyklaryny aýdyňlaşdyrýandyr. Türkmen dilimizde "bagyr awusy", "bagra basmak", "bagryň badaşmak", "bagryňy ýakmak", "gara bagyr", "bagrymdan önen bala" ýaly durnukly söz düzümleriniň ulanylşyna gepleşigimizde ýygy-ýygydan duş gelýäris. Şeýle hem bolsa, bu sözleriň göçme manyda getirilýändigini hemmämiz bilýändiris. Çaganyň enesiniň içinde, bagyr astynda 9 aýlap göterilip ýagty jahana gelýändigi hem anyk zat. Hut şu jähtden "bagrymdan önen bala" ýaly frazeologizmler hem döräpdir.

Gaýynene diýlende her bir türkmen maşgalasynyň öýüniň gelşigi, törüniň bezegi, akylly, parasatly, süýji-lezzetli tagamlary bişirmegiň ussady, eli çeper, öý hojalygyny hemme tarapdan alyp barmagy başarýan, birnäçe çagany dogrup, ony ösdürip, il halar edip, terbiýeläp ýetişdirip, ogluny öýerip, gyzyny çykaryp, agtykly, uly maşgalanyň eýesi, durmuş kämilligini bolan zenan gözüň öňüne gelýär. Türkmen halkynyň köp gaýyneneleri, beýleki halklaryň gaýyneneleri bilen deňeşdirlende örän artykmaç, nusga alarlyk diýip hasap edýärin. Olar her bir oglunyň, gyzynyň durmuşyň haýsy "basgançakdadygyna" garaman bagtly, asuda, agzibir durmuşy ugrunda janlaryny aýaman el, gerek bolsa maddy kömeklerini bermäge çalyşýarlar. Ogullarynyň gelnini edil gyzy ýaly kabul edip, gerek ýerinde hojalyk işlerini ýerine ýetirmekde, çaga ösdürmekde, oňa terbiýe bermekde öz baý durmuş tejribesini paýlaşyp, gerek ýerinde bolsa hojalyk işlerini ýerine ýetirmäge kömekleşip, uly maşgalany agzybirlikde saklamany başarýarlar. Şular ýaly gaýyneneleriň gelinleri olaryň gadyryny bilip, edil eneli-gyz ýaly mähirli-mylakatly aragatnaşygy saklap we biri-birine duýgudaşlyk edip agzibirlikde ýaşaýarlar. Olar ýaly maşgalanyň daşyndan guwanýarsyň we höwes edýärsiň. Ýöne ýerden "gaýynly gelin-gapakly gazan" diýlip, gaýynenäniň öýüň gulply-açarydygyny görkezýän pähimler dörän däldir.

"Men sähel zada gaharlanýaryn", "Gaharymy çagalarymdan çykaryp, soňra gynanýaryn we ökünýärin", "Gahar-gazabyma bäs gelip bilmeýärin. Nädip köşeşmeli?", "Meniň duýdansyz gazaplanmam öýdäkileri biynjalyk edýär", "Men ulag sürenimde-de gaharlanýaryn", "Eziz görýän adamyma azgyrylýaryn, ony gynandyrýaryn. Näme etmeli?". Psihologlar şeýle arzlary günde-günaşa diňlemeli bolýarlar. Durmuşda şeýle sözleri her birimiz diýen ýaly aýdyp, bu ýagdaýdan çykalga gözlemäge çalyşýarys.

Söýgüniň nämedigini aýdyp bilýän adam, hiç
haçan söýen däldir.

A. Bret.

Biz öz durmuşymyzda millionlarça adamlara düş gelsek hem, näme üçin diňe bir adamyny söýýäris? Maýsa bilen Gurban üç ýyl bir ýerde işläp, näme üçin häzir biri-birine başgaça seredip başladylar? Ýaşlarynyň, dünýägaraýyşlarynyň dürlüligine garamazdan, näme üçin Myrat Aýnanyň ugrunda perwanaka? Bu zatlar durmuşyň düşündirip bolmajak kanunlary bilen bolup geçýärmikä ýa-da tötänlikmikä? Elbetde, ýok. Her tanyşlyklar bize öňünden görlüp bilinmejek tötänlikleriň netijesi bolup görünse-de, olar biziň kesgitläp bilmejek, ýöne öz taýymyzy saýlamakda belli bir çözgüde ýetmäge kömek edýän talaplar netijesinde bolup geçýändir. Psihologlar talaplary birnäçe toparlara bölýärler.

Lukmançylyk ulgamyna soňky ýyllarda döwrebap tehnologiýalara we geçirilýän ylmy-barlaglara esaslanýan täze anyklaýyş-bejeriş usullarynyň ornaşdyrylmagy bilen, ozal bejergisi kyn ýa-da mümkin bolmaýan köp sanly keseli ýeňmek başartdy. Emma şeýle-de bolsa, özüniň ýüze çykyş sebäpleri we adam bedenindäki täsirleriniň köpdürliligi bilen tapawutlanýan howply täze döremeleriň bir umumy bejergisi bar diýmek entek mümkin däl. Onkologiýa keselleriniň bejergisi ilkinji nobatda keseliň haýsy döwründe anyklanyp bejergä başlanandygyna bagly bolmak bilen bir hatarda, ulanylýan bejergi usulynyň, näsagyň ruhy ýagdaýynyň we näsag-lukman gatnaşyklarynyň häsiýetine hem baglydyr. Eýsem, bir şahsda howply täze döremäniň ýüze çykarylan pursadyndan başlap bejerginiň dowamynda näsag-lukman, näsag-hossarlary arasyndaky gatnaşyk nähili bolanda, näsagda ýüze çykyp biljek dürli meseleleri çözmek hem-de bejerginiň netijeliligini gazanmak üçin peýdaly bolarka?

Jemgyýetimizde seýrek eşidilýän "sag boluň", "minnetdar", "baş üstüne" ýaly umumy minnetdarlygy bildirip we ony dogry we medeniýetli kabul edip bilmezlik ýagdaýynyň giňden ýaýranlygy meni gaty gynandyrýar. Bu ýagdaý diňe medeniýetliligiň pese düşmeginiň gorkezijisi bolman, biziň jemgyýetimiziň minnetdarlyk bildirmek ukybyny ýýtirip barýandygyny we saglyk ýagdaýymyzyň pese düşýändigini hem aňladýar. Mümkin köpümiz: "Wah, meniň saglygym bilen başga adama minnetdarlyk bildirmegiň arasynda nähili arabaglanşyk bolup bilerkä? Dogry, düýn delilnama almak üçin uzyn gün nobata durmaly boldum. Adamlaryň nobatda biri-biri bilen gödek gepleşendikleri mende ýaramaz duýgy galdyrdy. Şu gün awtobusda bir ýaşuly adama ýer berenimde, ol minnetdarlyk bildirme aňyrda dursun, hat-da meniň ýüzüme hem seretmedi. Ýöne meniň saglygyma bu ýagdaýlaryň nähili dahyly barka?"...

Täze Ýyl baýramçylygyny baý naz-nygmatly saçaksyz göz öňüne getirmek asla mümkün hem däldir. Dekabr aýynyň 31-i gijesi, düzgün bolşy ýaly, her birimiziň saçagymyz dürli-dümen önümlerdir, naharlara baý bolup, olary göreňde gözüň dokunýar. Ýöne bu önümleriň biri-biri bilen utgaşmaýandygy we bu utgaşmazlygyň saglyk kynçylyklaryna getirip biljekdigi barada biz pikir hem etmeýäris. Hemme süýji nygmatlardan dadyp, nädip saglygymyza zyýan ýetirmän bolarka?

Lukmanlaryň bellemegine görä, baýramçylykdan soň iýmit siňdiriş bilen bagly kynçylyklardan ejir çekmez ýaly, birnäçe peýdaly düzgünleri berjaý etmek ýeterlikdir:

Bu häsiýet wagtal-wagtal adamlaryň köpüsinde ýüze çykýar: kimdir biriniň mertebesini peseltmek, onuň kemçiligini ulaldyp görkezmek, göwnüne degmek ýa-da özgäniň eden işiniň ähmiýetini peseltmek. Şeýle adamlara, megerem siz öz ýaşaýan jaýyňyzda, dükanda nobata durkaňyz, jemgyýetçilik transportynda, iş ýeriňizde ýygy duşýan bolsaňyz gerek. Aragatnaşyklaryň seýle görnüşini maşgalada hem synlama bolýandyr.

Käbir adamlar üçin özgäniň gymmatyny gaçyryp, ony tankytlama häsiýetini saklamak, aragatnaşyk saklamagyň ýeke-täk nusgasyna öwrülýär. Üstesine-de, olar özüni alyp barşynyň nädogrudygyny hem aňmaýarlar, meseläniň başga çözgüdiniň bardygyny göz öňüne-de getirip bilmeýärler.

Bedeniň kesellere garşy göreşmäge kömek edýän (Immun ulgamy) ulgamynyň işini ýokarlandyrmak, aýratyn hem çagalar üçin, keseliň ýiti, ýygy ýüze çykýan we dowamly keselleriň beterleşýän döwründe örän zerurdyr. Eger bedeniň kesellerden goranmak ukyby ýokary bolsa, güýz-gyş paslynda wiruslaryň döredýän keselleri beden üçin gorkuly bolmaýar. Wirus keselleri gowşak immunitetli adamlar, ylaýta-da gowşak immunitetli çagalar, gartaşan adamlar üçin howpludyr. Şol sebäpli hem, öz bedeniňiziň goraglylyk ulgamyny berkidýän çärelerden habarly bolup, olary hemişe berjaý etme, sizi üznüksiz keselçilik ýagdaýynda galmadan halas edip biler.

Keselleriň ýüze çykyş alamatlaryny anyk bilip, gymmatly wagty ýitirmän, hökmany ýagdaýda bedeni tapdan düşürýän ýiti respirator wirusly kesellerini bejerme möhümdir.