Pornografiýa (gepleşik dilinde "porno" hem diýilýär) – adamda jynsy gyjynmany oýarmak maksady bilen döredilen, jynsy gatnaşyklara degişli temalary öz içine alýan kitap, žurnal, kino we wideo görnüşindäki islendik material bolup bilýär. Çagalary öz içine alýan islendik pornografiýa bikanundyr we ýalňyşdyr.

Gündelik durmuşda internede bolan talabyň artmagy bilen, porn hem çalt ýaýrap başlady. Pornuň şeýle giňden ýaýramagy adamlara we olaryň gatnaşyklaryna nähili täsir edýär? Bu zyýansyz güýmenjemi ýa-da howply baglylykmy? Şu soraglara jogap gözleýän ylmy işler henizem dowam edýär.

Hormatly okyjymyz, 2019-njy ýylyň aprel aýynda şeýle habar çykdy:

Trend News Agency: Apreliň 1-nden başlap, Türkmenistanda hususy dermanhanalara antibiotikleri satmak gadagan ediler. Ilat gerek dermanlaryny döwlet dermanhanalaryndan alyp biler. Antibiotikleri import etmek üçin hususy dermanhanalaryň şertnamalary indi hasaba alynmaýar. Galyndy dermanlar satylyp gutarylandan soňra, islendik antibiotigi lukmanyň dermannamasy bilen satyn alyp bolar.

Öýdäki (maşgaladaky) zorluk Türkmenistanda her maşgala diýen ýaly täsir edýän jemgyýetçilik meselesidir. Emma, gynansakda, ýurdumyzda döwlet edaralary ýa aýallara we çagalara garşy zorlugyň bardygyny inkär edýärler ýa-da muňa göz ýumýarlar. Bu bolsa maşgaladaky zorlugy öwrenmäge, oňa düşünmäge we çözgüt tapmaga böwet bolup durýar. Şol sebäpli hem, biz öýdäki zorluk hakynda ähli toslamalary paş etmek, ol barada düşünjämizi giňeltmek, öz şahsy jogapkärçiligimize düşünmek we jemgyýetimizdäki bu çynlakaý meselä degişli açyk gürrüňdeşligi öňe sürmek maksady bilen şu düşündiriş maglumatly işi taýýarladyk.

Türkmençe / На русском

Makalada beýan edilýän pikirler hem-de garaýyşlar awtoryň özüne degişlidir. Awtoryň pozisiýasy Saglyk redaksiýasynyň pozisiýasyny suratlandyrmaýar.

Jemal

Meniň bir goňşym bar, ady Jemal. Jemal 33 ýaşynda we 3 sany 3 ýaşdan kiçi gyzy bar. Jemal ýoldaşy we çagalary bilen gaýynlarynda ýaşaýar. Bize-de her gün "Telefonyňyzdan jaň edäýeýin?" diýip, gelýär. Jemalyň telefonyny adamsy sögüşenlerinde döwüpdir. Bir gün, "Näme üçin täze telefon alaňyzok, ýa-da gaýynlaryňkydan aýlaňňok?" diýip, soradym. Gynançly ýylgyryp, "Alyp berenoklar, jaň etmäge-de berenoklar" diýdi. Onuň her jaň etmäge gelende aýdyp berýän zatlaryndan inim tikenekleýär. Mysal üçin, gaýynlary plan jaýda ýaşaýarlar. Jemal, adamsy we çagalary bolsa wremýankada. Jemal bilen çagalarynyň plan jaýa girmesi gadagan ekeni. Gaýyn enesi Jemal bilen sögüşse, ogluny ýanynda ýatyryp, Jemalyň ýanyna ugradanok ekeni. Adamsy Myrat bolsa özüni hiç zat bilmeýän ýaly alyp barýar. Jemaly idemeýär we goldamaýar. Onuň daşyndan bolsa, keýp çekmäni, oturlyşyklara gatnaşmany gowy görýär. Men bolsa haýran galyp diňleýärin...

Lukmançylyk boýunça Nobel baýragyny şu ýyl amerikan alymy Jeýms Allison bilen ýapon alymy Tasuku Hondzýo T-öýjükleri ulanmak bilen rak keselleriň immun bejeriş usulyny işläp düzendikleri üçin aldylar.

Adatça adamyň immun ulgamy (kesellere garşy durýan goraýjy ulgam) bedende uýtgän öýjükleri özbaşdak göžläp dargadýar we olara köpelmäge ýol bermeýär. Ýöne rak öýjüklerine bu tebigy goragy "aldama" başardýar we täze howply döremä ulalmaga mümkinçilik döredýär.

Alymlar Allison bilen Hondzýo rak öýjüklerini "aldap", olara immun ulgamyny togtatmaga mümkinçiligi bermezlik başartdy. Bu geçirlen işler ragyň bejergisinde uly açyş we öňegidişlik bolup, bu häsiýet täze dermän serişdeleriniň döredilmegine uly mümkinçilik berdi.

Habaryň iňlisçesi we çeşmesi: Turkmenistan: new findings on street food, NCDs risk factors and childhood obesity.

Bu habar häzire çenli diňe iňlis dilinde çap edildi. Habar Saglyk.org topary tarapyndan has köp sanly türkmenlere maglumat ýetirmek maksady bilen türkmen diline terjime edildi. Terjime üçin Bütindünýä Saglyk Guramasy bilen hyzmatdaşlyk edilmedi.

2018-nji ýylyň iýul aýynyň 18-22 aralygynda Türkmenistandaky Bütindünýa Saglyk guramasynyň (WHO) döwlet ofisi we BSG-nyň Ýokanç däl Keselleriň öňüni alýan, olara gözegçilik edýän Ýewropa ofisi köçe iýmitleri, ýokanç däl (red. ýürek-damar, rak, diabet, öýken) kesellerine eltýän faktorlar we çaga semizligi ugurlaryndan 3 sany barlagnamanyň ilkinji netijelerini aýan etdiler. Ol netijeler birnäçe üstünlikleriň, şol sanda, birnäçe aladalandyryjy ýagdaýlaryň hem üstüni açdy.

Jennet beýleki gyzlar ýalydy. Men oňa kiçiräkkä iňlis dili öwredýärdim. Ol hemme gyzlar ýaly mekdebe gidýärdi, öýünde ejesine kömek edýärdi. Ol okuwy gutaryp, hünär edinip, bagtly maşgala gurmagy arzuw edýärdi. Ýöne birden Jennediň durmuşy üýtgedi, käbir zatlar ugruna bolman başlady. Durmuş onuň isleýşi ýaly dowam etmedi. Jennet başyna inen kynçylyklara çykalgalaryň "iň garaňkysyny" saýlady, hawa, siz dogry düşündiňiz, ol öz janyna kast etdi.

Meniň pikirimçe, bu günki gün suisid, ýagny öz janyňa kast etmek ýurdumyzda uly bir heläkçilikleriň biri bolup durýar. Biriniň özüni öldürmegi ýa-da öldürmäge synanyşmagy baradaky habarlary ýygy-ýygydan eşidip durus. Meniň çaklamalaryma görä, ýurdumyzda suisid esasan hem ýaşlaryň arasynda dürli sebäpler bilen edilýär. Şowsuz söýgi, ene-ata bilen oňuşmazlyk we psihiki bozulmalar bu problemanyň giňden ýaýran sebäpleri bolup durýar. Bütindünýa Saglyk Guramasyna (WHO) görä, Türkmenistanda ýaş boýunça suisidiň derejesi 100 000 ilatdan 7.2 adam janyna kast edýär.