2021-nji ýylyň 3-4-nji Dekabrynda, Amsterdamda wirusly gepatitleriň soňuna çykmagy tizleşdirmäge hemaýat edýän – Wirusly gepatitleri ýok etmek boýunça halkara duşuşygy geçiriler.

Dogruçyllyk, duýgudaşlyk, altruizm, yzygiderli ösüş, kämillik, hyzmatdaşlyk – bular lukmançylyk professionallarynyň esasy gymmatlyklary hasaplanýar. Soňky wagtlarda döwrebap lukmandan talap edilýän professionalizm şypalylyk, oýlap tapyjylyk, barlagçylyk we syrkawa şärikdeşlik ýaly häsiýetlerde jemlenýär. Şeýle-de bolsa, lukmanlaryň özlerinden geçip, syrkawyň zerurlyklaryny hemme zatdan ýokarda goýmalydygy barada köneden gelýän düşünjeler heniz hem dowam edýär. Bu düşünjelere eýerip işlejek bolmaklyk lukmanlaryň psihiki we fiziki saglyklaryna we abadanlyklaryna agram salyp bilýär.

Russiýada meýletinçiler tarapyndan AIW-li adamlara niýetlenen täze websaýt https://ihiv.info/ wirus, onuň bejergisi we ýokuşyşy barada esasy maglumatlary hödürleýär. Websaýty britan guramasy "HIV i-base"-den ylhamlanyp döredýärler. Saýtda AIW-iň nämedigi we antiretrowirus terapiýasynyň nähili geçirilişi sada we düşnükli dilde düşündirilýär.

Agyz-bokurdak raklarynyň iň uly sebäpkäri bolan adamyň papillomawirusyna (APW) garşy waksinanyň ABŞ-da bu görnüşli raklary mazaly azaltmagyna garaşylýar, emma munuň 2045-nji ýyldan soňra mümkin boljakdygyny John Hopkins Bloomberg jemgyýetçilik saglygy mekdebiniň ylmy barlagçylary belleýärler. APW dünýäde jynsy gatnaşyk arkaly geçýän iň köp ýaýran ýokançly wirusdyr. Bu wirus bildirmän ýokuşýar we köplenç aýrylyp gidýär, emma käwagt hroniki kesele öwrülip, agyz we burun ragy, ýatgynyň boýunjygynyň ragy ýaly raklaryň görnüşlerine sebäp bolup bilýär. Çünki bu wirus DNK-a zeper ýetirýär we öýjüklerde çişlere garşy göreşýän beloklara böwet bolýar. Häzirki wagtda APW-nyň bejergisi ýok, ýöne waksinalaryň kömegi bilen täze infeksiýalaryň öňüni alyp bolar. Bu waksinalaryň ilkinjisi ABŞ-da 2006-njy ýylda ulanylyp başlandy.

Dünýäde çilim çekýänler azalýar, emma iň uly temmäki we çilim önümlerini öndürýän Philip Morris International kompaniýasynyň täze pikiri bar: derman öndürýän kompaniýalary satyn almak. Onuň eýelemek isleýän farmasewtik kompaniýalarynyň içine Britaniýadaky Vectura ýaly, çilim çekmek bilen baglanyşykly kesellere bejergi öndürýänler hem girýär.

Pandemiýanyň irki günlerinde tankytçylar maskalaryň hakykatdan hem COVID-19-dan goraýandygyna subutnama sorapdylar.

Yale we Stanford uniwersitetleriniň ylmy barlagçylary Bangladeşiň oba ýerinde 350 müň adamlyk synag geçirip, maskanyň wirusdan goraýandygyny subut etdiler. 2020-nji ýylyň noýabry we 2021-nji ýylyň apreli aralygynda 300 sany oba ýaşaýjylaryna maska geýmäge höweslendiriji çäreler bilen birlikde mugt maskalar we COVID testleri üpjün edildi. Ýene bir 300 adamlyk topara hem beýle höweslendirijiler berilmezden gözegçilik edilip, netijeler deňeşdirildi.

Haçanda ABŞ-nyň Daşky gurşawy goramak agentligi (EPA) bir himikaty adamlara zyýanly diýip kesgitlese, yzyndan şol himikata kadalaşdyryjy çäklendirmeler hem girizilip başlanýar. Munuň 2017-nji ýylda EPA-nyň formaldegid gazynyň (yssyz, zäherli, suwda ereýän gaz – CH₂O) barlagnamasyny çap etmezliginiň sebäplerinden biridigini agentligiň öňki wekilleri aýdýarlar.

COVID-19 ýaly uly ýitgili pandemiýanyň döreme ähtimallygynyň biziň çak edişimizden has ýokary bolmagy mümkin (PNAS).

Dýuk uniwersitetiniň alymlary gyrgyn (çuma), mama keseli (ospa), mergi (holera) we dümew wiruslary (influenza) ýaly geçmişde ýüze çykan "zyýanly patogenleriň birnäçe toparlaryny" seljerdiler we şuňa meňzeş keselleriň gaýtalanma ähtimallygyny kesgitleýän modelleri taýýarladylar.

Hindistanda transgenderleriň dolandyrýan iki sany klinikasy açyldy. Olar transgender adamlaryň saglygyna, abadançylygyna we AIW keseliniň ýagdaýyna gözegçilik etmegi goldamaga niýetlenen. Klinikalaryň ikisem Haýdarabatda ýerleşýär. Bu klinikalar hemmeler üçin, şol sanda transgender we iki jynsada degişli bolmadyk (iňlisçe: nonbinary – özüni ne aýal ne erkek hasap edýän adam) adamlary kabul edýär. Klinikalaryň lukmanlarynyň, şepagat uýalarynyň, dolandyryjylarynyň we geňeşçileriniň ählisi transgenderdir.

Argentinada 59-64 ýaşdaky 300,000-den gowrak aýalyň ýeterlik pensiýa gaznasynyň ýoklugy sebäpli pensiýa çykyp bilmeýändigi çak edilýär. Bu esasan, aýallara enelik rugsadynyň ýa-da çaga ideg edýänligi üçin öwez pulunyň berilmeýänligi sebäplidir. Muny bütin dünýäniň aýallary tölegli işiň daşyndan edýärler. Güzeranyny zordan aýlaýanlygynyň üstesine, çagalara ideg etmek aýallar üçin iki esse agyr ýükdür. Hususan-da, Argentinada öý-hojalyk işleriniň jogapkärçiliginiň aýallara ýüklenýänligi sebäpli olaryň köpüsi resmi işlerde işlemeýärler.