Hindistanyň gündogaryndaky Bihar welaýatynyň ýaşaýjysy Sonam Kumari geçen ýyl koležde okamaga gaýdanda, ene-atasy ony durumuşa çykarmagy meýilleşdirip başlaýarlar. Kumari öýünden uzaga gaýtsa-da, durmuşa çykmak basyşy ony terk etmedi.

Geçen aý Kumari premýer-ministr Narendra Modä edil oglanlara rugsat berlişi ýaly, gyzlaryň hem nika ýaşynyň 21 ýaşa galdyrylmagyny sorap, haýyşnama ýazdy. Şonda gyzlar hem ýokary okuwy tamamlap bilerler. Kumariniň hereketi ýüzlerçe aýal-gyzlary Modä şoňa meňzeş hat ýazmaga iterdi. Premýer ministriň ofisine 800 töweregi hat iberildi. Hatlarda gyzlar başdan geçirmelerini, hatda käbirleri goşgy hem ýazypdyrlar.

"Umytsyzlyk ölümleri" aňlatmasy Prinston uniwersitetiniň ykdysatçylary Anne Keýs we Angus Deaton (Nobel baýragynyň laureaty) ABŞ-da ölüm statistikasyny öwrenenlerinden soň döredi. Olaryň geçiren barlaglaryna görä, 1900-nji ýyllarda ilatyň ömür dowamlylygy 50 ýyldan 80 ýyla çenli uzaýar. Emma asyryň ahyryna çenli ilatyň bir böleginiň ömür dowamlylygy ýene öňki ýagdaýyna dolanýar. 1990-njy ýyllardan başlap, latyn-amerikan däl akýagyz adamlaryň, esasanam, ýokary bilimi bolmadyklaryň ölüm derejesiniň birden artandygyny Keýs we Deaton 2015-nji ýylyň dekabrynda Milli Ylymlar Akademiýasynyň Maglumatlarynda (PNAS) habar berdiler.

Taliban Kabuly eline geçireninden soň, Owganystandaky 20 ýyllyk ylmy gözlegleriň ösüşine howp abanýar.

2004-nji ýyldan bäri ýüzlerçe million dollarlyk halkara maliýeleşdirmesi onlarça täze döwlet we hususy uniwersitetleri açmaga, aýallaryň işjeňliginiň ep-esli artmagyna we halkara žurnallara goşantlaryň köpelmegine ýardam edipdi.

Birleşen Milletler Guramasynyň 2021-nji ýylyň awgust aýynda çap eden hasabatyna görä, Türkmenistan gum we tozan tupanlary sebäpli, howasynyň hili pes bolan ýurtlaryň hatarynda diýlip kesgitlenildi. Türkmenistanyň oba-hojalyk ýerleriniň 70%-den gowuragy tozana sezewar bolýar. Hasabatda bellenilşi ýaly, tupanlar ekerançylyk ýerlerini zaýalaýar. Howanyň üýtgemegi bilen, bu hadysanyň güýçlenmegi ýurt üçin oňaýly bolmaz.

ABŞ-nyň Ýokary Kazyýeti abort hyzmatyny üpjün edijileriň gyssagly şikaýatyna jogap bermänsoň, Tehas ştatynda göwreliligiň 6-njy hepdesinden aborty gadagan edýän kanun Sentýabrdan güýje girdi.

Ýokary derejeli hapa howaly şertlerde ýaşaýan çagalaryň giçki çagalykda özlerine erk etmek, şol sanda irki ýetginjeklikde ýazmak, okap düşünmek we hasaplamak ýaly akademiki ukyplary pes bolup biler. Çagalaryň özlerine erk edişini bejermäge gönükdirilen çäreler bu meseläniň öňüni alyp biler.

Bütindünýä bankynyň ýakynda çap eden hasabatyna görä, buzluklaryň eremegi netijesinde deňiziň derejesiniň ýokarlanmagy, süýji suwuň ýetmezçiligi we oba-hojalykda hasylyň azalmagy, 2050-nji ýyla çenli 216 million adamlaryň öz ýurtlaryndan göçüp gitmegine getirip biler. Bu bolsa pes girdeýjili ýurtlara has hem agyr deger.

COVID-19 keseliniň galdyran täsirlerinden uzak wagtlap kösenýänler indi köpleriň ünsüni çekip başlasa-da, olaryň aglabasy henizem özlerine degişli ýeterlik ylmy-barlag geçirilmeýändigine nägilelik bildirýärler. Olaryň pikirine görä, esasy ýalňyşlyklaryň biri: "COVID-iň uzaga çekýän täsirlerini düýbünden täze bir kesel hökmünde bejerýärler. Hroniki ýadawlyk sindromy ýaly beýleki kesellere meňzeş simptomlary ünsden düşürip, ýagdaýa dolulygyna seredip bilmeýärler".

Bankrotlyk işi boýunça Federal kazyýeti Purdue Pharma kompaniýasyny ýapyp, ryswa bolan Sackler maşgalasyny opioid krizisi bilen baglanyşykly gelejekki kazyýet işlerinden gorajak 10 milliard dollarlyk töleg üçin şertli kararyny berdi.

Müňlerçe hukuk goraýjylar we pidalar derman öndüriji Sackler maşgalasyny garaşlylyk döredýän agyry aýryjy "Oxyсontin" dermanyny hilegärlikli mahabatlandyrandyklary üçin suda berdiler. Derman garaşlylyk epidemiýasyny döredip, ABŞ-da 500,000-den gowrak adamyň ölmegine sebäp boldy.

BMG-nyň neşe serişdeleri we jenaýat boýunça (UNODC) Gündogar Ýewropadaky sebitleýin edarasy (Kiýew, Ukraina) Ynsanperwer hereket gaznasy (Sankt-Peterburg, Russiýa) bilen birlikde täze psihoaktiw (beýnä täsir edýän) serişdeler (NPS) barada täze web sahypa açdy NPS-Info.org. Saýt gepatitli adamlar, täze psihoaktiw serişdeleri/stimulýatorlary ulanýanlar we töwekgelçilikli toparlara hyzmat üpjün edijiler üçin onlaýn maglumat çeşmesidir.