Adam doglup, bütin ömrüniň dowamynda lukman bilen aragatnaşykda bolýar. Keselçilik bilen ýa-da öňüni alyş barlagy bolsun, biz dürli ugurdan bolan lukmanlaryň maslahatyny berjaý etmeli bolýarys. Lukman bilen söhbetdeşlik netijeli bolup, sagalma getirer ýaly oňa öňünden taýynlanma zerurdyr.

Aýbaşa degişli soraglar her aýal-gyzyň öz durmuşyna degişli gyzyklanmalarynyň saldamly bölegini düzýär. Her aýal-gyz öz aýbaşy halkasynyň dowamlylygyny, geliş häsiýetini, beden özgermelerini gowy bilýär. Aýal-gyzlar öz aýbaşy günleri, şol döwürde özlerini duýuşlary barada özara gepleşip, bir-birlerine peýdaly maslahatlary berýärler. Galyberse-de, zenanlyk raýdaşlygy şol aýratyn günlerde biri-birine goldaw bermäge kömek berýär. Arassaçylyk gigiýena serişdesi, agyry bolanda agyryny aýryjy gerdejigi her aýal-gyz jorasy bilen paýlaşmaga taýyn. Aýbaşy wagty keýpiň üýtgemegine hem joralar gowy düşünip, keýpiňi göteriji şokolad bilen paýlaşyp bilerler.

Ýöne aýbaşy barada türkmenistanly oglanlara bilmek hökmanmy? Bu soragda olaryň bilimsizligi zenanlar bilen gatnaşygyna täsirini ýetirip bilermi?

Soňky bäş ýylda alymlar klimatyň üýtgemeginiň juda erbet täsirleriniň öňüni almak üçin metan emissiýasyny çalt we uly möçberde azaltmagyň zerurdygyny subut etdiler. 

Metan näme? Kuwwatly parnik gazy bolan metanyň 20 ýylda kömürturşy gazynyň (CO2) bölüp çykarýan ýylylygyndan 80 esse köp ýylylyk goýberme güýji bar. Metanyň ýere ýakyn ozony emele getirmegi ilatyň saglygyna hem täsir edip biler.

Mähriban hanym Berdimuhamedowa,

Biz sizi Türkmenistanyň Birinji Hanymy wezipesine eýe bolmagyňyz bilen gutlaýarys. Bilşiňiz ýaly, ençeme ýurtlarda Birinji Hanymlar halka ähmiýetli işleri öňe sürmekde uly rol oýnaýarlar. Biz siziň Birinji Hanym hökmünde Türkmenistanda adamlaryň durmuşyny gowulandyrmaga täsiriňiziň, ýolbaşçylyk roluňyzyň we aýratyn platformaňyzyň bardygyna ynanýarys.

Himiki serişdeleri (aerozol, öýi arassalaýyş serişdeler, boýaglar, ýelimler, lak we baş.) ysgap, keýp alma häsiýetine toksikomaniýa diýilýär. Lukmanlaryň bellemegine görä, toksikomaniýa neşä öwrenişmeleriň iň agyr görnüşi hasaplanýar. Ysgalýan himiki serişdeleriň elýeterliligi we onuň bilen kiçi ýaşly ýetginjekleriň meşgullanýandygy ony has hem howply edýändir. Toksikomanlaryň ortaça ýaşy 10-15 ýaşdyr.

Tirýek – tirýegiň güllerinden alnan şire bolup, tebigy neşe serişdelerine degişli edilýändir. Tirýegiň düzümine girýän biologiki işjeň maddalar beýniniň reseptorlaryna täsir edip, adamy hakykatdan daşlaşdyrýandyr – onda lezzetli duýgulary döredýändir. Adamda beýni öýjükleriniň üýtgemegi netijesinde neşä bolan talap barha ýokarlanýandyr. Lezzetli duýgulary almak üçin ol neşäni barha ýygy kabul etmäge çalyşýar we onuň mukdary gezekden-gezege köpelýär. Şeýdip, tirýege bolan öwrenişme döreýär.

Belki sen neşekeşligiň (narkomaniýa) dowamly keseldigini we onuň ömrüň soňuna çenli dowam edýändigini eşiden bolsaň gerek. Neşekeşlikden seýrek ýagdaýlarda doly sagalma gazanyp bolýar – ol dikeldip bolunmajak psihologiki we emosional bozulmalara getirýär.

Çilimiň tüssesinden dem alynman çekilmegi öýken we ýokarky dem alyş ýollary üçin zyýansyz ýaly bolup görünse-de, agyz boşlugy we damak üçin howpludyr. Çunki çilim tüssesiniň düzümine girýän (myşýak, benzol, poloniý, formaldegid we baş.) himiki maddalar bu agzalaryň nemli örtügini dowamly gyjyndyryp, agyz boşlugyň, diliň, dodaklaryň, damagyň rak keseliniň döremegine itergi berip bilerler.

Abort näme bolýar?

Abort – bu ýatgyda ösýän çaga düwünçegini derman serişdesi ýa-da lukmançylyk gurallary bilen aýyrmakdyr. Başgaça aýdylanda, göwrelilik emeli usul bilen togtadylýar. Abort aýalyň islegi bilen diňe ýörite taýynlykly lukman tarapyndan, ýöriteleşdirilen lukmançylyk edarasynda geçirilmeli. Abort – kanuny, howpsuz we seýrek bolmalydyr.

Türkmenistanda aborta girizilen çäklendirmeler myş-myşmy ýa diňe dilden berlen buýrukmy? Meselem, aýal-gyzlaryň daş keşbine, eşigine girizilen dilden berlen görkezme ýaly zatmy?

Elbetde, agyr serhoşlykdan soň kofe içgisiniň düzümindäki kofein beýnini tijendirip biler. Ýöne şeýle ýagdaýlarda aspirini kabul etmegi lukmanlar maslahat bermeýärler. Aspirin dermany onsuzam aragyň köp mukdary bilen gyjyndyrylan aşgazanyň nemli örtügini beter gyjyndyryp, ony zeperlendirip biler. Arakdan soň aspiriniň içilmegi ýiti gastrit, aşgazanyň baş keseli ýaly keselleriň döremeginiň sebäbi bolup biler.