Üns ber! Saýtyň esasy maksady Siziň saglyk babatdaky gözýetimiňizi giňeltmekdir. Şonuň üçin-de, saýtda berilýän maglumatlar esasynda öz-özüňi bejermek maslahat berilmeýär. Öz-özüňi bejermeklik düýpli kynçylyklara uçradyp, janyňyza howp salyp biler. Saýtdaky makalalar, materiallar we beýleki maglumatlar bilim maksatly bolup, lukmanyň bejergisiniň ýa-da maslahatynyň ýerini tutup bilmeýär.
2022-nji ýylyň 26-njy fewralynda "Türkmenistany temmäkiden azat ýurda öwürmek boýunça 2022-2025-nji ýyllar üçin milli maksatnamasynyň" kabul edilmegi boýunça brifing geçirildi. Maksatnama görä, ýurdy 2025-nji ýyla çenli temmäkiden azat etmek, şeýle hem, bu ugurdaky syýasatyň durmuşa geçirilişine we kanunlaryň ýerine ýetirilişine ýörite gözegçiligi amala aşyrmak, ilatyň, ilkinji nobatda ýaşlaryň temmäkiniň zyýanly täsirleri barada habarlylygyny ýokarlandyrmak ýoly bilen temmäkä garşy göreşmek munuň esasy maksatlarydyr.
Biz Saglyk topary bolup, jemgyýetimizde çilimi taşlamak boýunça ilata elýeterli maglumatlarydyr hyzmatlary ýygnadyk. Gadyrly okyjy, eger sen şu hyzmatlardan peýdalanyp gören bolsaň ýa bu mowzuga degişli şahsy tejribäň bar bolsa, biziň bilen paýlaşyp bilersiň. Biz seniň şahsy maglumatlaryň gizlinligini we goraglylygyny kepillendirýäris.
Atalygy anyklamak üçin DNK-ny seljerme – genetiki seljermäniň bir görnüşi bolup, onuň maksady belli bir çaganyň bolup biljek ene-atasynyň atalygyny (kakasydygyny) ýa-da eneligini anyklamakdyr. Bu barlag çaganyň we güman edilýän ene-atanyň DNK-ny seljermek arkaly geçirilýär.
Milli tagamlar agyz açarda iýmäge amatlymy? Kofe içmek bolýarmy? Kimlere düýbünden agyz beklemek bolmaýar?
Bu soraglara nutrisiolog (dietolog) Gauhar Serikkalikyzy jogap berdi. Gauhar Serikkalikyzy 3 ýyldan gowrak amaly tejribeli nutrisiolog bolup, gormonal saglyk we beýniniň işjeňligi bilen meşgullanýar. Ol Ýewropanyň dersara gözleg institutyndan iýmitleniş we dieta boýunça maslahatçy diplomyny hem-de Garward lukmançylyk mekdebiniň lukmanlar üçin onlaýn kurslarynyň şahadatnamasyny aldy.
Abort – bu ýatgyda ösýän çaga düwünçegini lukmançylyk gurallary bilen gyryp aýyrmakdyr. Başgaça aýdylanda, göwrelilik togtadylýandyr.
Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, göwredäki çagany göwreliligiň 5-nji hepdesine çenli aýyrmak rugsat edilýär. 6-nji hepdeden 22-nji hepde aralyk möhletde çagany diňe bellenen lukmançylyk we sosial görkezmeler bilen aýyrmaga rugsat berilýändir. 2016-nji yýla çenli, kanuna görä, Türkmenistanda göwredäki çagany göwreliligiň 12-nji hepdesine çenli aýyrmak rugsat edilýärdi.
Bütin dünýäde 50 million töweregi demensiýaly adam bar. Demensiýanyň iň köp ýaýran görnüşlerine Alsgeýmer keseli, damar demensiýasy we Lewi bedenli demensiýa (nerw öýjükleriniň içinde emele gelýän adaty bolmadyk belok goşulmalary) degişli.
Demensiýa iň köp sebäp bolýan ýagdaý Alsgeýmer keselidir. Meselem, Şazada Çarlz, Margaret Tetçer, Şon Konneri ýaly meşhur şahsyýetlerde hem Alsgeýmer keseli bar. Dünýäde häzire çenli bu keseliň bejergisi tapylmady. Medisinanyň kömegi bilen demensiýadan ejir çekýäniň diňe simptomlaryny ýeňilleşdirip we keseliň ösüşini haýalladyp bolýar.
Biziň köpümiz aýbaşy wagty göwreliligiň galyp bilmejekdigine ynamly bolýarys. Ýöne bu ýagdaý gyzyň aýbaşy halkasynyň dowamlylygyna baglydyr. Eger gyzyň aýbaşy halkasy gysga bolsa (19-21 gün), elbetde aýal öýjüginiň 8-10-njy günlerinde ýetişip başlamagy ähtimaldyr. Owulýasiýa wagtyndan takmynan 3-4 gün öň we soň jynsy gatnaşykdan saklanmagyň hökmandygyny ýatlasak, biz edil aýbaşy günlerine düşüp bilýäris. Aýal öýjüginiň hem ýetişip ortaça 48 sagat, erkeklik öýjüginiň jyns ýollarda 3 gün ýaşaýandygyny ýatda saklamalydyr.
Edil şonuň üçin hem, aýbaşy halkasy gysgamöhletleýin bolan aýal-gyzlar aýbaşy wagty hem kontrasepsiýa barada aladalanmalydyr.
Aslynda ujydyň jynshana salnyp, jynsy gatnaşygyň geçirilmegi göwreliligiň galmagynyň esasy şerti hasaplanýar. Ýöne lukmanlaryň bellemegine görä, ujyt bilen daşky jyns agzalaryň gyjyndyrylmagy (petting) netijesinde bölünip çykýan dölüň jyns agzalaryna düşmegi, käbir ýagdaýlarda göwreliligiň galmagyna getirip bilýär. Bu ýagdaýda göwreliligiň galmagy üçin döl jyns agzalaryna düşmelidir we döldäki erkeklik öýjükleriniň hereketjeňligi ýokary bolmalydyr. Ondan başga-da, bu günler ýumurtgalykda aýal öýjüginiň ýetişip çykýan günleri (owulýasiýa) bilen gabat gelmelidir.
Aýbaşynyň wagtynda gelmezliginden we öz ýagdaýyň üýtgeýändigini düýüp, göwreliligi anyklamaga kömek edýän testleriň kömegi bilen göwrelidigiňi anyklap bilersiň. Elbetde, islenilmedik göwreliligiň döremegi sende we seniň ýoldaşyňda aljyraňlyk, gorky, lapykeçlik döredip biler. Ýetginjeklik ýaşyňda doly kemala gelmedik, berkemedik seniň bedeniň üçin göwrelilik uly agram, zarba bolup biler. Sen we seniň halaşýan oglanyň entek okuwçy we siz doly ene-ataňyzyň idetmeginde ýaşaýarsyňyz. Göwreliligi kadaly we sagdyn geçirmek hem-de çaganyň dogulmagy bolsa uly pul harajatlaryny, aladalary, lukmanyň gözegçiligini, gerek bolanda derman serişdeleriniň satyn alynmagyny talap edýändir. Galyberse-de, çaganyň dogmagy we onuň idegi, terbiýesi – ene-ata üçin uly jogapkärçilikdir.
Использование и распространение материалов рекомендуется, однако, воспроизводство и публикации копий материалов не могут быть использованы в коммерческих целях. Дальнейшее использование разрешается в соответствии с условиями лицензии Creative Commons.
Use and dissemination of the materials is encouraged; however, reproduction and cross-posting of copies may not be used for commercial purposes. Further usage is permitted under the terms of the Creative Commons License.
Materiallary ulanmak we ýaýratmak maslahat berilýär. Emma materiallaryň göçürme nusgalaryny gazanç maksady bilen gaýtadan işläp çap etmek gadagandyr. Bu materaillary mundan beýläk Creative Commons lisenziýasynyň şertlerine laýyklykda ulanmak rugsat edilýär.